Lũ trẻ trong xóm lò gạch chạy theo chiếc xe đạp đòn dong của thầy Nguyên, vừa chạy vừa đùa giỡn rất náo nhiệt. Chúng đều là con của những gia đình nghèo khó, thiếu ăn, vô gia cư… Nhưng điều đó không làm chúng buồn rầu, âu lo. Trên tay các bạn nhỏ hồn nhiên này đều cầm một quyển tập và một cây bút chì ngắn ngủn. Trông bọn trẻ rất hào hứng và có vẻ hạnh phúc lắm. Đến khúc giữa con đường hương lộ, thầy Nguyên rẽ sang con đê ngoằn ngoèo trải đầy cỏ dại dẫn vào một căn nhà gỗ nhỏ bé. Nhà không giàu nhưng đẹp và xanh mướt mắt. Trước cổng nhà có hàng rào xương rồng cao nửa mét, bên trong thềm là tán cây bàng phủ cái sân vuông. Đã thế bên hông có một cái ao nhỏ nuôi nhiều cá đồng đang ăn mống, một vài con gà choai đang thong thả đi tìm thức ăn… Thấy chủ nhân về, chú chó con sủa inh ỏi, quẫy đuôi mừng chủ.
– Vào đây các con, nó không cắn đâu, đừng sợ – thầy Nguyên bảo.
Thầy Nguyên cười hiền từ, vẫy gọi lũ trẻ vào nhà. Thầy sắp xếp lại bàn ghế cho đám trò nhỏ nhanh chóng ổn định chỗ ngồi.
– Hôm nay chúng ta học bài “Làm anh” (tác giả Phan Thị Thanh Nhàn).
Tí giơ tay nhanh nhảu xin thầy đọc bài. Thằng Đen cũng giơ tay tranh đọc:
– Cho con đọc đi thầy!
Thầy Nguyên cười vui vẻ, phân giải:
– Trật tự đi các con. Tí đọc trước đi!
Tí đứng dậy nghiêm trang nhìn lên bảng, hắng giọng đọc thật to:
Làm anh khó đấy
Phải đâu chuyện đùa
Với em gái bé
Phải người lớn cơ.
Khi em bé khóc
Anh phải dỗ dành
Nếu em bé ngã
Anh nâng dịu dàng…
Cái đầu tóc cháy nắng của Tí đong đưa theo từng nhịp thơ rất nhập tâm. Cả lớp học im lặng lắng nghe, chỉ có thằng Đen là chăm chăm chờ Tí đọc xong hai khổ để giơ tay xin đọc tiếp. Bài thơ này nó thích lắm, có lẽ vì nó không có anh em gì, nên thấy nội dung thật cảm động, thật khao khát. Thoáng chốc đã hết giờ học, hôm nay cả lớp chỉ học mỗi môn tập đọc. Trước khi đám học trò ra về, thầy Nguyên dặn dò:
– Ngày mai học làm toán, các con nhớ mang que tính theo nhé!
Đám học trò nhốn nháo chào thầy ra về, tiếng nói cười của chúng còn lan mãi ra đến đường đê.
Ngày nào cũng vậy, sau giờ dạy ở trường học trên huyện, thầy Nguyên lại đạp xe về xóm lò gạch tiếp tục mở lớp. Bà con ở đây đa phần nghèo khó, con cái chẳng được đến trường. Thầy xin mở lớp dạy cho tụi trẻ biết đọc, biết viết, ai cũng cảm kích, biết ơn. Thầy nhớ hôm đầu đứa nào cũng rụt rè, ít nói. Có đứa chín, mười tuổi mà thân hình còm nhom, đen đúa lóng nga lóng ngóng rất đáng thương. Bây giờ bọn chúng đã hòa đồng và quen với không khí của một lớp học, đứa nào cũng ham phát biểu, học hỏi, giúp đỡ lẫn nhau trong học tập. Chúng đã có thể đọc sách và biết làm những bài toán đơn giản. Thầy Nguyên chỉ mong lứa học trò này có thể được đi học cao hơn, giúp ích cho xã hội, cho đất nước sau này. Nhưng ước mong đó có lẽ xa vời, vì gia cảnh em nào cũng khốn khó, biết được con chữ, con số là hạnh phúc lắm rồi…
Hôm nay lớp học vẫn tiếp tục, nhưng đã có vài ba đứa xin nghỉ để phụ gia đình khuân gạch thuê. Thầy Nguyên thở dài nghĩ thương đám học trò của mình, dù còn nhỏ nhưng đã phải làm công việc nặng nhọc. Nhưng đành chịu, vì chúng còn phải kiếm chén cơm. Lớp học mau chóng ổn định. Ngoài quyển tập cũ và cây bút chì, đứa nào cũng có thêm một bộ que tính. Thầy Nguyên viết lên bảng những bài toán, phía dưới đám học trò xôn xao nhẩm đếm que tính. Thằng Đen quay xuống chỗ Tí:
– Tí, cho tao mượn nha?
– Ờ, lấy đi. – Thằng Tí hí hoáy chép bài, vừa lơ đãng nói.
Một lát sau, Tí đứng dậy:
– Thưa thầy, bạn Đen mượn que tính của con không chịu trả.
Cả lớp quay lại, nhìn về phía Tí và Đen. Lúc này thầy Nguyên vẫn im lặng nhìn hai học trò của mình. Mặt Tí đỏ bừng giận dữ, còn Đen cúi đầu lầm lì.
Thầy Nguyên nghiêm mặt hỏi Đen:
– Sao con lấy que tính của bạn?
Đen nghẹn ngào, lí nhí thưa:
– Dạ… dạ… con có hỏi bạn mượn ạ!
– Vậy sao con không trả cho bạn?
– Dạ… con tính chưa xong thì…
– Thế sao con không nhờ gia đình chuốt cho một bộ để dùng mà mượn bạn?
– Vì con không có ba như ba thằng Tí chuốt que tính cho nó…
– Được rồi, con trả cho bạn đi. Thầy tặng con bộ que tính khác.
Đôi mắt đỏ hoe của Đen bừng lên niềm vui sướng. Lớp học tiếp tục làm toán.
Khi mọi người ra về, chỉ còn hai Thầy trò, thầy Nguyên nhẹ nhàng nói với Đen:
– Đen à, đồ vật của bạn mà mình mượn giây lát thì tranh thủ trả nha con. Không nên làm thế nữa, vì như vậy sau này bạn bè sẽ không giúp đỡ con trong việc học tập, cũng như các việc khác. Không tự chuốt được thì nói trước cho Thầy biết chứ! Cũng may là Thầy đã chuốt sẵn…
Nói rồi thầy Nguyên kéo hộc bàn lấy ra một bộ que tính bằng tre thẳng đều đặt vào lòng bàn tay nhỏ nhắn của Đen… Đôi mắt thơ dại nhìn thầy Nguyên với vẻ cảm mến, nghẹn ngào.
***
Rất nhiều năm sau đó, Đen ngày nào đã trưởng thành. Dù không thành công trong xã hội nhưng nó cũng có được công việc đàng hoàng, ổn định. Mọi sự cũng nhờ Thầy, nếu không biết con chữ, biết làm tính, thì có lẽ bây giờ nó là kẻ bụi đời cũng nên. Đen về lại xóm lò gạch thăm thầy Nguyên, trong tay vẫn cầm bộ que tính bằng tre năm nào Thầy tặng. Dù đã cũ kỹ nhưng bộ que tính ngả màu thời gian luôn đẹp bóng loáng, không vết trầy xước. Thầy Nguyên giờ đã già, tóc bạc nhiều và gầy yếu lắm rồi, nhưng ánh mắt Thầy vẫn ấm áp, tinh anh như ngày nào. Thầy nhận ra cậu học trò cũ, ôm chầm lấy Đen siết chặt vòng tay run rẩy. Nước mắt của người học trò rơi trên vai áo thầy nồng ấm, khẽ khàng gọi:
– Thầy ơi, con nhớ Thầy lắm!
Nguyễn Hoàng Duy (ĐSHĐ-135)
