Duyên hạnh ngộ với bậc Ni Trưởng Thích Đàm Thành, trụ trì Kim Liên tự, đến với tôi trong chuyến vãn cảnh chùa cách
đây ngót một thập niên. Đó là vào chiều thu, với những hàng cây lá đã chuyển sắc vàng, thi thoảng chỉ một làn gió thoảng qua cũng đủ làm lá rơi xào xạc trên con đường phố Từ Hoa, làng Nghi Tàm, Quảng An, Tây Hồ, Hà Nội. Một không gian thật tĩnh lặng, thoát tục và an yên như cõi Phật.
Mùa thu đến với gió nhẹ nhàng, Cuốn lá vàng rơi xuống mặt Hồ Tây, Ánh chiều vàng in bóng áo nâu sồng,
Không gian vắng lặng thoảng hương trầm sâu lắng, Kim Liên Tự linh thiêng giữa bốn bề trời thu mát.
Phố Từ Hoa là con phố được đặt tên vào năm 2013, gắn với tên của vị công chúa Từ Hoa, người được tương truyền là con gái của vua Lý Thần Tông. Năm 1138, chính nhà vua Lý Thần Tông đã cho xây dựng một cung riêng, tên là cung Từ Hoa, đặt tại ven hồ Dâm Đàm, tức Hồ Tây ngày nay, để công chúa Từ Hoa, các cung nữ ra đó sinh sống và lập một khu trại trồng dâu, nuôi tằm dệt lụa. Khu trại này được gọi là trại Tầm Tang/ Tằm Tang. Công chúa Từ Hoa và các cung nữ ngày đêm chăm chỉ, trồng dâu, chăn tằm, dạy người dân nghề dệt vải, từ đó dần dần hình thành nên một làng, gọi là làng Nghi Tàm. Có nhà nghiên cứu còn giải thích chữ “Nghi Tàm” chính là “thích nghi với con tằm”, vì chữ “Tàm” có thể là đọc chệch của chữ “Tằm”.
Công lao của công chúa Từ Hoa nhiều không kể xiết, khi người khuất bóng, dân làng Nghi Tàm đã lập chùa trên nền cũ của cung Từ Hoa, để nghi nhớ công ơn của công chúa. Ngôi chùa với mái ngói cổ xưa, ánh lên giữa ngàn dâu xanh ngát, đổ bóng lên mặt nước hồ Dâm Đàm lấp lánh như đóa sen vàng. Ngôi chùa ban đầu có tên là chùa Đống Long. Đến Năm Thái Hòa thứ nhất, tức năm 1443, dưới thời vua Lê Nhân Tông, chùa Đống Long được tôn tạo lại và lấy tên là chùa Đại Bi. Năm 1771, chùa Đại Bi được tiến hành đại trùng tu và được chúa Trịnh Sâm đổi tên chùa là Kim Liên tự (chùa Kim Liên). Kim Liên chiết tự ra thì tức là bông sen vàng. Tên chùa Kim Liên được giữ cho tới tận ngày nay, được đông đảo nhân dân, Phật tử và khách thập phương biết đến. Ngôi cổ tự này có phong cách kiến trúc kiểu chữ Tam, nổi bật với cổng Tam quan độc đáo. Trong chùa còn lưu giữ nhiều tượng Phật cổ rất có giá trị. Trong đó, có cả tượng thờ công chúa Từ Hoa được tạc vào thế kỷ XIX, làm bằng gỗ, sơn son thếp vàng.
Để giữ gìn ngôi cổ tự Kim Liên được khang trang tố hảo, vượt qua sự bào mòn của thời gian và rêu phong của mưa nắng bốn mùa, không thể không kể đến công lao của Ni trưởng Thích Đàm Thành, hiện là trụ trì chùa Kim Liên và cũng là Trưởng Phân ban Ni giới Phật giáo Hà Nội. Ni trưởng vốn là người có duyên với Phật pháp từ thuở nhỏ. Quy y, thụ giới và trở thành một người con gái Phật, Ni trưởng có nhiều điểm cuốn hút Phật tử và quần chúng nhân dân, bởi sự ân cần, chu đáo, tinh anh, tài giỏi nhưng khiêm tốn, đức độ, luôn vui vẻ, hòa nhã, và giữ mô phạm trong lời nói cũng như việc làm. Đúng là bậc tâm ý trong thanh tịnh, nhưng tuệ sâu sáng ngời. Nhờ sự kiên tâm trì chú, tinh tiến học theo Giáo Pháp nhà Phật và kế thừa tinh hoa truyền thống Phật giáo Thăng Long – Hà Nội, Ni trưởng đã có nhiều thành tựu cả về Phật sự và công tác xã hội. Ni trưởng là một trong những vị chư Ni tham gia vào Giáo hội Phật giáo Việt Nam từ rất sớm, ngay từ khi còn trẻ tuổi. Ni trưởng đã hoạt động Phật sự tại Phật giáo ở huyện Từ Liêm từ năm 1983, tức là chỉ sau 2 năm thành lập Giáo hội Phật giáo Việt Nam (1981). Cùng với các chư Ni, Ni trưởng Thích Đàm Thành đã và đang có nhiều công lao trong việc củng cố và phát triển tổ chức Ni giới Thủ đô. Hiện tại, Ni trưởng Thích Đàm Thành cũng là người được Giáo hội Phật giáo Việt Nam Thành phố Hà Nội giao trọng trách làm Trưởng Phân ban Ni giới Thành phố Hà Nội. Ni trưởng còn là Phó Ban Phân ban Ni giới Trung ương. Ni trưởng đã được Phật giáo Thành phố Hà Nội, Phật giáo tỉnh Thanh Hóa, Phật giáo tỉnh Phú Thọ, Phật giáo tỉnh Vĩnh Phúc mời làm giới sư Ni trong các Đại giới đàn. Ni trưởng còn là người mạnh dạn mở các lớp dạy luật cho 700 Ni giới Thành phố, góp phần tích cực vào công tác đào tạo Ni giới, trau dồi giới luật, giữ gìn quy củ thiền môn, để giúp cho các chư Ni chế ngự được thân khẩu ý, đạt đến đời sống tu hành thanh tịnh, giải thoát và an lạc.
Về chăm sóc ngôi cổ tự Kim Liên tự, Ni trưởng và chúng đệ tử không quản ngại sớm hôm chăm chút chùa cảnh, tôn tạo gìn giữ kiến trúc chùa, gia cố nền móng dải đất mà ngôi chùa tọa lạc được vững chắc qua các trận mưa gió suốt mấy chục năm qua. Ngôi chùa ngoài vẻ cổ kính, mang nhiều nét đẹp của bản sắc văn hóa dân tộc, thì còn là nơi có không gian xanh, sạch, trở thành một địa điểm để Phật tử và nhân dân thập phương tới vãn cảnh chùa, khấn Phật và sinh hoạt văn hóa. Truyền thống lịch sử văn hóa Phật giáo và dân tộc được tiếp nối, hiện tồn và trở nên sinh động ở ngay ngôi cổ tự Kim Liên, với sự cần mẫn chăm nom của chính bàn tay Ni trưởng và chúng đệ tử. Cảnh chùa Kim Liên luôn sạch sẽ, đẹp, mang nhiều giá trị lịch sử tạo sức hút không chỉ đối với quần chúng nhân dân, mà còn là nơi để nhiều vị đức cao vọng trọng tới thăm. Chính Ni trưởng Thích Đàm Thành còn là chư Ni được vinh dự tiếp đón những vị lãnh đạo cao nhất của Đảng và Nhà nước tới thăm Kim Liên tự, như: Cố Tổng Bí thư Lê Khả Phiêu, nguyên Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Tấn Dũng và nhiều vị lãnh đạo cấp cao khác.
Phát huy tinh thần từ bi và nhập thế “Phật pháp bất ly thế gian giác”, trong suốt nhiều năm qua, Ni trưởng Thích Đàm Thành, cùng với sự ủng hộ của Phật tử và quần chúng nhân dân, đã ủng hộ tịnh tài tịnh vật và luôn đồng hành giúp đỡ đồng bào ở vùng sâu, vùng xa, nhân dân vùng lũ lụt, thiên tai và bệnh dịch vượt qua khó khăn. Ngoài công tác từ thiện, xiển dương tinh thần từ bi của đạo Phật, chia sẻ các khó khăn của dân tộc, Ni trưởng Thích Đàm Thành còn là một tấm gương phụ nữ tiêu biểu, tham gia tổ chức Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam từ năm 1992 đến nay. Ni trưởng cũng tích cực tham gia các công tác của Ủy ban Mặt trận Tổ quốc thành phố, đóng góp vào sự nghiệp đại đoàn kết dân tộc và xây dựng đời sống văn hóa trong nhân dân, cũng như trong Phật giáo. Những thành tích trong công tác xã hội của Ni trưởng đã được nhiều cấp lãnh đạo ghi nhận, khen tặng nhiều huân huy chương cao quý như: Huân chương Đại đoàn kết dân tộc; Huy chương vì sự nghiệp giải phóng phụ nữ; Huy chương chữ thập đỏ; Huy chương đại đoàn kết dân tộc…v.v.
Không những là một trong những bậc thầy Ni trong các trường hạ, tham gia giảng dạy về Phật học, Ni trưởng Thích Đàm Thành còn là người tích cực trau dồi và nâng cao trình độ thế học. Ni trưởng đã tham gia các chương trình đào tạo chuyên sâu, đạt được học vị Tiến sĩ về Tôn giáo học, với chủ đề nghiên cứu về giới Nữ Phật giáo ở vùng đồng bằng Bắc Bộ của Việt Nam. Kết quả nghiên cứu luận án của Ni trưởng đã được công bố trên nhiều kỷ yếu hội thảo khoa học và các tạp chí khoa học chuyên ngành có uy tín như tạp chí Nghiên cứu Tôn giáo, tạp chí Công tác tôn giáo v.v.
Dù là người trí đức sâu dày, lại là bậc trưởng bối trong hàng Ni chúng, Ni trưởng Thích Đàm Thành không hề quản ngại gian khó, chăm lo và xắn tay vào làm từng việc nhỏ một để công tác Phật sự và xã hội của Ni giới Thủ đô được viên mãn. Ni trưởng luôn giữ tâm từ bi của một người con Phật, cứu giúp người khác, và tinh thần lục hòa cộng trụ, giữ được hòa hợp với đồng đạo, xây dựng ngôi nhà chung Giáo hội Phật giáo Việt Nam mỗi ngày một tinh tiến.
Là tấm gương sáng tốt đời đẹp đạo, Ni trưởng giống như một đóa hoa diệu ngộ, một bông sen tỏa hương, để chúng Phật tử ai đến và gặp rồi cũng sẽ luôn ghi nhớ và tìm về Kim Liên Tự để cập bến giác với đầy lời Pháp âm của Ni trưởng./.
ThS. Nguyễn Thị Bích Ngoan
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Nguyễn Như Hảo. 2014. Chùa Kim Liên: Một trong những ngôi chùa cổ ở Hà Nội. Tạp chí Công tác Tôn giáo, Số 10.
2. Ngọc Hà (2010). Một bông sen phía Tây Hồ. Tạp chí Nghiên cứu Phật học, Số 4.
3. Giang Quân, Phan Tất Liêm. (2004). Dấu tích Kinh thành. Nxb. Hà Nội.
