Đóng góp của Ni giới với giao lưu, phát triển Phật giáo ở Ấn Độ trong lĩnh vực giáo dục

Là một phần không thể tách rời của Tăng đoàn Phật giáo Việt Nam, Ni giới Việt Nam luôn nỗ lực cùng chư Tăng trong gánh vác các công tác Phật sự. Trong lịch sử Phật giáo Việt Nam từ xưa đến nay, Ni giới đóng vai trò tích cực trong việc duy trì mạng mạch của Phật pháp. Lịch sử Phật giáo Việt Nam đã ghi danh những tên tuổi Ni lưu lỗi lạc như Ni sư Diệu Nhân, Sư bà Diệu Không, Ni sư Diệu Ngọc, Ni sư Diệu Tịnh, Sư trưởng Như Thanh, Ni trưởng Huỳnh Liên, Ni trưởng Giác Hải,… Không thể kể hết một danh sách dài các bậc Tôn túc Ni đã xuất hiện trong lịch sử và làm rạng danh Tăng đoàn Phật giáo Việt Nam. Các bậc Tôn túc Ni nhiều thế hệ luôn coi công tác giáo dục là một trong những Phật sự quan trọng của một tu sĩ Phật giáo. Quý Sư trưởng, Ni sư đã mở trường học, các lớp gia giáo, dịch thuật, sáng tác để làm giáo cụ… Tuy nhiên, nhiều đóng góp xuất sắc của Ni giới không được biết đến bởi trong suốt một thời gian dài, Ni giới ẩn mình lặng lẽ trong chốn Già lam.

Trong khoảng hai thập niên qua, chư vị Ni Việt Nam đã có điều kiện đi các nước để học tập, nghiên cứu và nhiều người đã phát tâm gánh vác Phật sự tại các nước. Một số Ni trưởng, Ni sư Việt Nam đã xây chùa, mở trường học tại các nước Ấn Độ, Sri Lanka, Nepal, đóng góp tích cực cho công cuộc hội nhập quốc tế của Phật giáo Việt Nam. Tiêu biểu trong số này phải kể đến trường hợp Ni trưởng Khiết Minh xây dựng Ni viện và mở trường học cho trẻ em nghèo tại Ấn Độ.

Tham luận sau đây đề cập đến đóng góp của Ni giới Việt Nam trong giao lưu phát triển đạo Phật ở Ấn Độ trong lĩnh vực giáo dục, thông qua nghiên cứu trường hợp Ni trưởng Khiết Minh xây dựng Ni viện Kiều Đàm Di và mở các Trường Tiểu học Kiều Đàm Di tại Vaishali và Bodhgaya ở bang Bihar, Ấn Độ.

1. Ni viện Kiều Đàm Di Việt Nam tại Vaishali

Ni viện Kiều Đàm Di và các trường tiểu học Kiều Đàm Di do Ni trưởng Khiết Minh sáng lập là những công trình tiêu biểu phản ánh sự ứng dụng chánh niệm trong giáo dục Phật giáo của Ni giới Việt Nam tại Ấn Độ.

Ni viện Kiều Đàm Di Việt Nam được khởi công xây dựng tại Vaishali, Bihar vào ngày 20/10/2004 và khánh thành vào ngày 15/3/2008. Câu chuyện từ lúc Ni trưởng Khiết Minh phát tâm xây dựng Ni viện cho đến khi Ni viện hoàn tất gợi cho mỗi chúng ta nhớ đến hành trình gia nhập Tăng đoàn của Thánh Tổ Ni Kiều Đàm Di hơn 2500 năm trước.

Cuối năm 2003, các chuyên gia khảo cổ học đã tìm ra di tích Đức Phật độ cho Tổ sư Ni Kiều Đàm Di cùng 500 người nữ dòng học Sakya xuất gia tại Vaishali, thuộc bang Bihar của Ấn Độ. Ni trưởng Khiết Minh, trong một lần đi chiêm bái thánh tích Vaishali, đã phát tâm xây dựng một Ni viện và bảo tháp để thờ Thánh Tổ Ni và chư Thánh Ni tại nơi linh thiêng này. Đầu năm 2004, Ni trưởng qua Ấn Độ để mua đất. Ban đầu, Ni trưởng dự định chỉ mua một miếng đất nhỏ khoảng 1000m² để dựng một tấm bia khắc hình Thánh Tổ Ni, chư Thánh Ni và Bát Kỉnh Pháp bằng nhiều thứ tiếng để tưởng niệm. Tuy nhiên, thuận duyên bất ngờ đến đã giúp cho Ni trưởng mua được 8000m² đất tại Vaishali để thực hiện hạnh nguyện xây dựng một Ni viện. Ngày 20/10/2004, Lễ đặt đá xây dựng Ni viện Kiều Đàm Di đã diễn ra dưới sự chứng minh của các vị Hòa thượng và chư Tôn đức Tăng Ni đến từ Việt Nam.

Sau khoảng gần 4 năm xây dựng, Ni Viện Kiều Đàm Di đã hoàn tất và Lễ khánh thành Ni viện được tổ chức trang nghiêm vào ngày 15/3/2008 (nhằm ngày mùng 08 tháng 02 năm Mậu Tý, ngày vía Thánh Tổ Ni Kiều Đàm Di) tại Vaishali, dưới sự quang lâm chứng minh của các vị Hòa thượng, chư Tôn đức Tăng Ni Việt Nam cũng như chư Tôn đức Tăng Ni các nước đang làm Phật sự và tu học trên đất nước Ấn Độ, đại diện Đại sứ quán Việt Nam, đại diện các cấp chính quyền bang Bihar và quận Vaishali, cùng nhiều giáo sư, sinh viên các trường đại học tại Ấn Độ đồng tụ hội về tham dự buổi lễ.

Tại Ni viện, Bảo tháp thờ Thánh Tổ Ni Kiều Đàm Di và chư Thánh Ni được khởi công xây dựng từ sau lễ đặt đá vào tháng 01/2005 và hoàn tất vào năm 2013. Lễ Khánh tạ Bảo tháp diễn ra vào ngày 23/10/2013. Đây là ngôi bảo tháp thờ đức Tổ sư Ni Kiều Đàm Di của người Việt lớn nhất trên thế giới. Ngôi bảo tháp này còn tôn trí tượng Phật nhiều nhất và khắc nhiều bộ kinh Phật với nhiều ngôn ngữ nhất. Vào năm 2012, khi công trình bảo tháp còn chưa hoàn thành đã diễn ra khóa An cư của hơn 50 vị Ni từ các nước Thái Lan,

Malaysia, Việt Nam, Sri Lanka, Nepal và Ấn Độ đồng thời về đây tu tập. Vào ngày giải hạ, chư Tôn đức Ni Việt Nam và Sri Lanka đã tổ chức Lễ truyền giới Tỳ kheo Ni và Sa di Ni cho chư Ni. Đây là sự kiện thiêng liêng vì ngay nơi chư Ni được Đức Thế Tôn cho phép xuất gia hơn 2500 năm trước, đã diễn ra một lễ thọ giới trang nghiêm cho chư Ni, gợi nhớ lại hình ảnh Ni đoàn Phật giáo tu tập thanh tịnh và được chính thức thọ nhận giới Pháp. Một sự kiện quan trọng khác của Ni giới Việt Nam và thế giới diễn ra tại Ni viện Kiều Đàm Di Việt Nam Vaishali vào tháng 1/2013, đó là sự kiện Ni giới Việt Nam chủ trì tổ chức Hội nghị Nữ giới Phật giáo quốc tế Sakyadhita lần thứ 13 với chủ đề “Phật giáo giữa đời thường” với sự tham dự của hàng trăm diễn giả và người tham dự đến từ 32 quốc gia và vùng lãnh thổ.

2. Các trường tiểu học Kiều Đàm Di tại Ấn Độ

Sau khi xây dựng xong Bảo tháp và hoàn thiện Ni viện Kiều Đàm Di tại Vaishali, nhận thấy người dân nông thôn ở Vaishali còn nhiều khó khăn trong cuộc sống mưu sinh, nhiều trẻ em không có điều kiện đến trường học, Ni trưởng Khiết Minh cùng chư Ni tại Ni viện Kiều Đàm Di đã phát tâm xây dựng ba Trường Tiểu học Kiều Đàm Di (gọi là Mahaprajapati Primary School) tại 03 nơi: Vaishali (2013), Bodhgaya (2016) và Kolhua (2019). Hiện nay, có khoảng hơn 2300 học sinh từ mẫu giáo đến lớp 8, với đội ngũ 55 giáo viên, học tập và giảng dạy theo chương trình chính quy của Chính phủ Ấn Độ¹. Học sinh đến học tập tại trường được miễn phí hoàn toàn học phí, được cung cấp quần áo trang phục, sách vở và đồ dùng học tập. Để duy trì các trường trong suốt hơn 10 năm qua với các khoản kinh phí khổng lồ, đó là một nỗ lực phi thường của Ni trưởng Khiết Minh và chư Ni Việt Nam tu học tại Ni viện Kiều Đàm Di.

Trường Tiểu học Kiều Đàm Di ở Vaishali khai giảng khóa học đầu tiên vào ngày 6/10/2013. Ban đầu, trường nhận các em học sinh đủ mọi lứa tuổi từ lớp mẫu giáo đến lớp 3, chia đều 11 lớp học với tổng số 350 học sinh. Tính đến năm 2020, số học sinh của Trường đã tăng lên khoảng 1000 em, chia thành 5 lớp nhà trẻ (nursery), 5 lớp mẫu giáo nhỏ (Lower Kindergarten), 5 lớp mẫu giáo lớn (Upper Kindergarten), 3 lớp 1, 2 lớp 2, 1 lớp 3, 1 lớp 4 và 1 lớp 5².

Vào năm 2015, Ni trưởng Khiết Minh phát tâm xây dựng ngôi trường tiểu học Kiều Đàm Di thứ hai tại Bodh Gaya, khi nhận thấy nơi đây cũng có nhiều trẻ em nghèo thất học như các em ở Vaishali và những vùng nông thôn khác ở Ấn Độ. Tháng 3/2016, Trường Tiểu học Kiều Đàm Di tại Bodh Gaya chính thức đi vào hoạt động với 450 em học sinh chia làm 11 lớp với 11 giáo viên, dưới sự điều hành của Sư Bodhi Kundala, người Myanmar³ .

Trường Tiểu học Kiều Đàm Di thứ ba được thành lập vào tháng 4/2019 trong ngôi làng Kolhua, Vaishali với khoảng 600 em học sinh và 16 giáo viên⁴. Kolhua là một ngôi làng thuộc thành phố cổ linh thiêng Vaishali⁵, đánh dấu nơi một thủ lĩnh khỉ địa phương đã dâng một bát mật ong cho Đức Phật⁶. Sự kiện này được coi là một trong tám sự kiện quan trọng nhất trong cuộc đời Đức Phật. Đây cũng là nơi Đức Phật đã trải qua nhiều mùa An cư, nơi Ngài cho phép các nữ tu được xuất gia lần đầu tiên, tuyên bố về sự nhập Niết-bàn đang đến gần của Ngài, và chuyển hóa một vũ công cung đình kiêu hãnh Ambapali thành một nữ tu Phật giáo⁷. Các nhà khảo cổ học gần đây còn tiến hành khảo sát và phát hiện ra tại đây di tích Kutagarshala, tu viện hình chữ Vạn, một bể nước, một số bảo tháp cầu nguyện và các đền thờ nhỏ ngoài Bảo tháp chính và Trụ đá Ashoka đã được phát hiện trước đó⁸.
3. Phát triển Đạo Phật trong các trường Tiểu học Kiều Đàm Di ở Ấn Độ

Tâm nguyện của Ni trưởng Khiết Minh khi xây dựng những ngôi trường Tiểu học Kiều Đàm Di ở Ấn Độ là để giúp cho các em được đi học, có con chữ để khai mở tuệ giác, nhưng mục đích cao cả hơn là tạo cơ duyên cho các em thực hành chánh niệm, tiếp nhận giáo pháp an lạc hạnh phúc giác ngộ của Đức Như Lai.
Mỗi buổi sáng, trước khi vào học, các em có 20 phút để tụng kinh và sinh hoạt, trả lời các câu hỏi về giáo lý Phật pháp. Sau đó, các em sẽ ngồi thiền trong 10 phút, đọc ba quy y và năm giới trước khi chính thức vào giờ học lúc 8h30. Các em thực tập trước sân trường vào những ngày thời tiết tốt và trong lớp học khi thời tiết không tốt. Hoạt động này đã trở thành thói quen và các em đều tự giác, hoan hỷ khi thực tập thiền và tụng đọc giáo pháp. Những năm gần đây, ngoài giờ học chính thức nhà trường đã quyết định nâng cao thời khóa thực tập chánh niệm cho các em học sinh vào mỗi buổi sáng Chủ nhật hàng tuần. Nhà trường sắp xếp cho các em học sinh từ lớp vỡ lòng, lớp 1-2, lớp 3-5 đến lớp 6-8 được luân phiên thực tập thiền Chánh niệm hơi thở tại trường hoặc tại Trung tâm Thiền quán Vipassana Mahaprajapati tại Ni viện Kiều Đàm Di Vaishali. Mỗi buổi có khoảng 150-200 em tham dự thực tập và được hướng dẫn trực tiếp từ các vị giáo thọ trợ giảng thiền phái Thiền sư Goenkaji⁹. Thời khóa tu tập bắt đầu vào lúc 8h00 và kết thúc lúc 10h30. Suốt buổi tu học, các em được nhắc nhở chánh niệm liên tục:
– Từ 8h đến 8h30: Lắng nghe pháp thoại từ Thiền sư Goenkaji.
– Từ 8h30 đến 9h00: Giáo viên trợ giảng của thiền phái Goenkaji giải thích, trả lời câu hỏi.
– Từ 9h00 đến 9h30: Giải lao, ăn nhẹ.
– Từ 9h30 đến 10h00: Nghe kể chuyện tiền thân Đức Phật, chuyện ngụ ngôn, hoặc xem clip video về lợi ích thiền tập.
– Từ 10h00 đến 10h20: Ngồi thiền niệm hơi thở theo hướng dẫn từ Thiền sư Goenkaji.
– Từ 10h20 đến 10h30: Quý Thầy nhắc nhở, khuyến khích các em chăm chỉ học tập.
– 10h30: Nhận thực phẩm trưa, kết thúc buổi thực tập.
Với thời lượng và nội dung tu tập phù hợp, chất lượng nên mỗi buổi tu tập của các em có những kết quả rất tốt. Đời sống tinh thần của các em được cải thiện trông thấy. Các em trở nên an vui, hạnh phúc, tươi tỉnh hơn mỗi ngày nhờ vào phương pháp thiền chánh niệm và sự chăm sóc tận tâm của quý thầy cô¹⁰.

4. Một vài nhận xét

Những ngôi trường từ thiện do Ni sư Khiết Minh sáng lập ở Ấn Độ đã giúp cho rất nhiều trẻ em nghèo vượt lên số phận của mình. Chánh niệm trên nền tảng tâm từ đã khiến Ni sư thấy xót thương khi nhìn thấy trẻ em nghèo địa phương không đi học và cũng không có nhu cầu đi học mà chỉ đi ăn xin để kiếm sống, Ni sư mong muốn làm điều gì đó để người dân nghèo Ấn Độ nhận ra vấn đề này và thay đổi suy nghĩ của họ về giáo dục và tương lai của con cái¹¹. Những ngôi trường từ thiện của Ni sư đã giúp các em thay đổi để xoay chuyển vận mệnh của mình. Điều đặc biệt là ở những ngôi trường này, các em không chỉ được học tập theo chương trình của Chính phủ, mà còn được rèn luyện chánh niệm theo phương pháp của Phật giáo. Có lẽ cũng chính vì điều này, chất lượng học tập của học sinh các trường Tiểu học Kiều Đàm Di được đánh giá thậm chí cao hơn chất lượng học tập của học sinh các trường Chính phủ. Các em được đánh giá là những học sinh ngoan. Nhiều em sau khi học xong cấp tiểu học ở trường Kiều Đàm Di, chuyển qua trường Chính phủ, đã được đánh giá trình độ ngang với lớp 6 hoặc lớp 7¹².

Giáo dục là cách tốt nhất, nếu không nói là duy nhất để phục hưng những giá trị tinh hoa của Phật giáo sau bao thế kỷ bị mai một, vì nhiều lý do. Điều lưu ý là mỗi ngày trước khi vào lớp, các em học sinh tại các trường tiểu học Kiều Đàm Di do Ni trưởng Khiết Minh xây dựng đều tụng lời phát nguyện thọ Tam quy, trì Ngũ giới, ngồi thiền và niệm Phật. Ứng dụng Chánh niệm trong giáo dục tại những ngôi trường này còn thể hiện ở chỗ, khác với các ngôi trường khác do Chính phủ thành lập, học sinh ở trường tiểu học Kiều Đàm Di ngoài các môn học phổ thông bắt buộc như học chữ, học số, các em còn được huân tập thói quen sống thiện, sống tốt trong giây phút hiện tại. Mỗi sáng đến trường, các em học sinh đều được thực hành việc thành tâm niệm Phật, niệm Pháp, niệm Tăng với đôi bàn tay chắp hình búp sen trước ngực, nguyện giữ 5 nguyên tắc sống đạo đức căn bản, 5 phép sống hạnh phúc, đó là: không sát sanh, không trộm cắp, không nói dối, không tham lam, và không sử dụng các chất say nghiện. Trường Tiểu học Kiều Đàm Di cũng dạy các em biết chia sẻ từng viên bánh, viên kẹo, khuyến khích các em đến trường chăm học, thay đổi cuộc đời các em trong tương lai phía trước¹³ .

Những ngôi trường Tiểu học được xây dựng đã giúp mang ánh sáng trí tuệ tỏa sáng nhân tâm cho trẻ em nghèo quanh vùng. Các em như được tái sinh, tái sinh với tuệ giác của Phật pháp. Đó là kết quả tuyệt vời nhất của ứng dụng chánh niệm trong giáo dục Phật giáo vì một tương lai nhân ái và bền vững mà Ni giới Việt Nam đã thực hiện được trên đất Ấn. “Chúng tôi không xây dựng xã hội, nhưng xây dựng những con người thiện, người tốt. Đó là trách nhiệm của người con Phật”. “Chúng tôi không mong sự đền đáp từ các em, chỉ mong đủ duyên để được chia sẻ chút thiện lành qua công tác giáo dục tại Vaishali, nơi mà Đức Thế Tôn đã cho phép hàng nữ lưu được gia nhập Tăng đoàn, được nếm pháp vị giải thoát trong giây phút hiện tại, cũng như đền đáp công ơn Thánh Tổ Ni và chư Thánh Ni, những vị tiên phong đã từ bỏ gia đình, sống không gia đình, nguyện sống một cuộc đời Phạm hạnh thanh bạch, không bị ràng buộc bởi cám dỗ của thế gian dưới sự bảo bọc của Tăng đoàn¹⁴.” Có lẽ, các vị Tôn túc Ni không phải những người từ bỏ gia đình, sống không gia đình, mà là những người đã lựa chọn ‘cả thế giới là một gia đình’, coi tất cả nhân loại như anh em ruột thịt trong cùng một nhà.

Thông qua ứng dụng chánh niệm trong giáo dục tại các trường tiểu học Kiều Đàm Di ở Ấn Độ, Ni trưởng Khiết Minh đã tích cực xiển dương chánh Pháp ở vùng đất nơi Đức Phật và đạo Phật ra đời. Việc ứng dụng chánh niệm trong đạo Phật tại các trường tiểu học Kiều Đàm Di ở Ấn Độ cho thấy, đây là việc không quá khó hay chỉ dành cho những ai có căn duyên đặc biệt, mà hoàn toàn có thể được thực hành bởi bất kỳ ai, từ những em học sinh nghèo bé nhỏ ở những vùng quê thất học của Ấn Độ. Kết quả thực tập tại các trường ở đây cho thấy, nếu được nghiêm túc áp dụng và thực tập, chúng ta sẽ gặt hái được những lợi ích thiết thực, nâng cao chất lượng dạy và học. Việc thực tập trở về với hơi thở làm cho thân tâm trở nên điều hòa, thư giãn, khỏe mạnh, ý thức rõ ràng, sáng suốt khiến cho việc học trong lớp tập trung, học sinh hiểu bài nhanh, không mệt mỏi chán nản, cử chỉ nhanh nhẹn, hoạt bát. Trẻ em thường hiếu động và dễ mất tập trung cho nên, việc rèn luyện cho các em khả năng tập trung chính là một thành công lớn trong bất kỳ môi trường giáo dục nào.

Kết luận

Thông qua tham luận này, người viết muốn khẳng định rằng, Ni giới Việt Nam đã có những đóng góp tích cực trong giao lưu phát triển đạo Phật ở Ấn Độ thông qua việc mở các trường học cho học sinh nghèo Ấn Độ. Ni trưởng Khiết Minh là một trong những tấm gương sáng tiêu biểu của Ni giới Việt Nam đã phát triển đạo Phật trên vùng đất sản sinh ra tôn giáo này. Những đóng góp quý báu của Ni trưởng không chỉ góp phần phát triển Phật giáo Việt Nam, mà còn giúp gắn kết tình hữu nghị và mối bang giao giữa hai nước Việt Nam – Ấn Độ, trong một tinh thần từ bi quảng đại ‘Cả Thế giới là một Gia đình’ không phân biệt biên giới lãnh thổ quốc gia.

NS. TS. Như Nguyệt (Huê Lâm)
Trung tâm Nghiên cứu Nữ giới Phật giáo （ĐSHĐ-140）

1. Võ Văn Tường, chùa Kiều Đàm Di Việt Nam tại Vaishali (Tỳ Xá Ly), Ấn Độ. https://daophatngaynay.com/vn/phatgiao-vn/danh-lam/31298-chua-kieu-dam-di-viet-nam-vaishali-ty-xa-ly-an-do.html Ngày truy cập 25/10/2024
2. TS.NS. Liễu Pháp (2020), “Trường Tiểu học Kiều Đàm Di Việt Nam giữa lòng Ấn Độ”. Trong sách Nữ giới Phật giáo với Báo chí, NXB. Khoa học xã hội, tr.356.
3. Như chú thích trên, tr. 356-357.
4. Như chú thích trên, tr. 358.
5. Kinh Tương Ưng, Chương VII, Phẩm Càpàla.
6. Chú giải Kinh Pháp Cú Quyển I – Phẩm Song Đối: Các Tỳ khưu ở Kosambi. https://theravada.vn/chu-giai-kinh-phap-cu-quyen-i-pham-song-doi-cac-ty-khuu-o-kosambi/ Ngày truy cập 15/01/2025.
7. K. R. Norman (Translated), The Elders’ Verses – II, Therigatha, Pali Text Society, Oxford, 1995, tr. 28-29.
8. Stupa at Archeological remains of Vaishali, Kolhua in Bihar, India. https://it.m.wikipedia.org/wiki/File:Stupa_at_Archeological_remains_of_Vaishali, _Kolhua_in_Bihar, _India_02.jpg Ngày truy cập 15/01/2025
9. Bé tập chánh niệm. https://mahaprajapatitrust.com/be-tap-chanh-niem-i60 Ngày truy cập 15/01/2025
10. Như chú thích trên.
11. TS.NS. Liễu Pháp (2020), “Trường Tiểu học Kiều Đàm Di Việt Nam giữa lòng Ấn Độ”, Trong sách Nữ giới Phật giáo với Báo chí, NXB. Khoa học xã hội, tr.355.
12. Như chú thích trên.
13. Trường Tiểu học Mahaprajapati ở Vaishali, Ấn Độ. https://mahaprajapatitrust.com/truong-tieu-hoc-mahaprajapati-o-vaishaly-bihar-an-do-i29.
14. Như chú thích trên.
    

    ---

    Tài liệu tham khảo

1. Bé tập chánh niệm [Children practice mindfulness]. https://mahaprajapatitrust.com/be-tap-chanh-niem-i60 Accessed on January 15, 2025.
2. Chú giải Kinh Pháp Cú Quyển I – Phẩm Song Đối: Các Tỳ khưu ở Kosambi [Commentary on the Dhammapada, Volume I – Parallel Chapter: The Bhikkhus of Kosambi]. https://theravada.vn/chu-giai-kinh-phap-cu-quyen-i-pham-song-doi-cac-ty-khuu-o-kosambi/ Accessed on January 15, 2025.
3. HT. Thích Trí Quảng, Giáo dục Tăng Ni là Phật sự quan trọng hàng đầu của Giáo hội [Educating monks and nuns is the most important Buddhist work of the Sangha]. Phật giáo Online. 15/07/2022. https://phatgiao.org.vn/giao-duc-tang-ni-la-phat-su-quan-trong-hang-dau-cua-giao-hoi-d52369.html Accessed on January 10, 2025.
4. Jon Kabat-Zinn (Nguyễn Duy Nhiên translated), Chánh niệm là gì? [What is Mindfulness], Thư viện Hoa Sen [Hoa Sen Library]. https://thuvienhoasen.org/a14320/chanh-niem-la-gi Accessed on January 10, 2025.
5. K. R. Norman (Translated), The Elders’ Verses – II, Therigatha, Pali Text Society, Oxford, 1995, tr. 28-29.
6. Kinh Tương Ưng, Chương VII, Phẩm Capala [Samyutta Nikaya, Chapter VII, Capala Section].
7. Stupa at Archeological remains of Vaishali, Kolhua in Bihar, India. https://it.m.wikipedia.org/wiki/File:Stupa_at_Archeological_remains_of_Vaishali, _Kolhua_in_Bihar, _India_02.jpg Accessed on January 15, 2025.
8. The Middle Length Sayings (Majjhima-Nikaya), Vol.III, The final fifty discourses (Uparipannasa), Translated from the Pali by I.B. Horner, The Pali Text Society, Oxford, 1999.
9. Trường Tiểu học Mahaprajapati ở Vaishali, Ấn Độ [Mahaprajapati Primary School in Vaishali, India]. https://mahaprajapatitrust.com/truong-tieu-hoc-mahaprajapati-o-vaishaly-bihar-an-do-i29 Accessed on January 15, 2025.
10. TS. NS. Liễu Pháp (2020). “Trường Tiểu học Kiều Đàm Di Việt Nam giữa lòng Ấn Độ” [Mahapajapati Primary School in India]. In the book titled Nữ giới Phật giáo với Báo chí [Buddhist Women and Journalism], NXB. Khoa học xã hội, p. 356.
11. Võ Văn Tường, chùa Kiều Đàm Di Việt Nam tại Vaishali (Tỳ Xá Ly), Ấn Độ [Vietnamese Mahapajapati Nunnery in Vaishali]. https://daophatngaynay.com/vn/phatgiao-vn/danh-lam/31298-chua-kieu-dam-di-viet-nam-vaishali-ty-xa-ly-an-do.html Accessed on October 25, 2024.