Dẫn nhập
Tinh thần “Phật pháp bất ly thế gian giác” từ xưa đã cho thấy Phật giáo không tách rời với cuộc sống nhân sinh và đời sống xã hội. Đối với Việt Nam, điều này lại càng quan trọng hơn bao giờ hết, khi đạo pháp và dân tộc hòa quyện như “nước với sữa”. Để đưa Phật pháp vào đời sống, để giác ngộ quần sinh và giải thoát nhân sinh, Phật giáo Việt Nam nói chung và đội ngũ Ni giới Phật giáo nói riêng không thể tách mình ra khỏi đời sống của thế gian. Trong bối cảnh đa dạng Tôn giáo ở Việt Nam, Phật giáo Việt Nam đang ngày càng khẳng định được vị thế của mình và cuốn hút đông đảo thiện nam tín nữ trở thành tín đồ, không ít các thành phần trong dân chúng mến mộ đạo Phật. Thế nhưng trong kỷ nguyên chuyển đổi số hiện nay, làn sóng trỗi dậy của công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI) của cuộc Cách mạng Công nghệ 4.0 đang tạo ra những cơ hội nhưng cũng đặt ra không ít thách thức. Trong bối cảnh đó, có rất nhiều điều cần suy tư và nhìn nhận về sự vận động của Ni giới Việt Nam và Ni giới Thủ đô.
1. Bối cảnh tôn giáo và Phật giáo ở Việt Nam hiện nay
Phật giáo đã hình thành và giữ ngọn đèn tuệ giác sáng mãi trong suốt hơn 2.000 năm qua. Việt Nam là quốc gia có vị trí nằm giữa hai nền văn hóa lớn Trung Hoa và Ấn Độ, đã sớm có sự giao thoa tiếp biến những giá trị tinh hoa của nền văn hóa, hòa cùng tinh thần tự tôn dân tộc, chất sống từ bi, hiền lành. Dân tộc Việt Nam hun đúc một nét đặc trưng của Phật giáo Việt Nam dung hòa Phật giáo Ấn -Trung và dung hòa cả tư tưởng đồng điệu của đạo đức Nho giáo và Lão giáo tạo nên nét đặc trưng riêng biệt của Phật giáo Việt Nam. Như chúng ta đã biết Việt Nam là một quốc gia đa dạng về dân tộc, văn hóa và tôn giáo. Việt Nam nằm trong số 12 quốc gia trên thế giới và 6 quốc gia ở khu vực Châu Á Thái Bình Dương được công nhận là có mức độ đa dạng tôn giáo rất cao.
Theo báo cáo thống kê, tại Việt Nam hiện nay, trong số 16 tôn giáo được Nhà nước chính thức công nhận. Trong đó có: 9 tôn giáo từ nước ngoài du nhập vào Việt Nam trong giai đoạn lịch sử khác nhau (Phật giáo, Công giáo, Tin lành, Islam, Bà La môn giáo, Tôn giáo Baha’i, Cơ đốc Phục Lâm, Mặc Môn, Minh Sư Đạo); và 7 tôn giáo còn lại là các tôn giáo nội sinh (Cao Đài, Phật giáo Hòa Hảo, Bửu Sơn Kỳ Hương, Phật giáo Tứ Ân Hiếu Nghĩa, Tịnh Độ Cư Sĩ Phật Hội Việt Nam, Minh Lý Đạo -Tam Tông Miếu, Phật giáo Hiếu Nghĩa Tà Lơn).
Những số liệu trên cho thấy, trong ngôi nhà chung dân tộc Việt Nam chúng ta có rất nhiều tôn giáo cùng hoạt động tích cực như Phật giáo và có nhiều đóng góp tích cực trên các mặt giáo dục, văn hóa, xã hội, công tác từ thiện, hoằng pháp. Lợi sinh Đại lão Hòa thượng Thích Trí Quảng – Pháp chủ Giáo hội Phật giáo Việt Nam khẳng định những đóng góp quan trọng của Giáo hội Phật giáo Việt Nam là hòa hợp cùng nhau phát triển Phật giáo Việt Nam, phát triển quê hương, thể hiện tốt phương châm “đoàn kết, hòa hợp, phụng sự đạo pháp và dân tộc”.
Giáo hội Phật giáo Việt Nam luôn xiển dương phương châm hành đạo “Đạo pháp – Dân tộc – Chủ nghĩa xã hội”, cùng với đó là sự chú trọng triển khai, thực hiện nghiêm các văn bản về chủ trương, chính sách của Đảng và Pháp luật của Nhà nước về hoạt động tín ngưỡng, tôn giáo. Giáo hội còn luôn lấy tinh thần “Lục hòa cộng trụ, tứ chúng đồng tu” làm nền tảng vững chắc cho sự tồn tại và phát triển của Phật giáo. Cùng với đó, tăng cường sự liên hệ giữa Ni chúng với Chư tăng duy trì mối quan hệ gắn bó với cấp ủy Đảng, chính quyền, Mặt trận Tổ quốc, các ban ngành đoàn thể và nhân dân, động viên và hướng dẫn Ni chúng thực hiện nghiêm túc giới luật Pháp chế; chấp hành tốt các chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước, tham gia công tác từ thiện xã hội nhân đạo, làm tốt công tác đối ngoại của Phật giáo từ trung ương đến địa phương.
Những thành quả đã đạt được của Giáo hội nói chung và Phật giáo Hà Nội nói riêng là nhờ sự chỉ đạo, định hướng từ Chư Tôn Thiền đức Hội đồng Trưởng lão chứng minh, Chư Tôn đức Ban trị sự Giáo hội Phật giáo Thành phố Hà Nội và Ban trị sự các quận, huyện, thị. Ni chúng thực hiện tốt giữ gìn bát kính pháp và giới luật, và quy định mà Ban trị sự Giáo hội Phật giáo Thành phố đưa ra.
Chúng con hàng Ni chúng được nương nhờ phúc duyên, ân đức chư Tôn đức Tăng đã chấn tích tài bồi mở mang nền tảng vững cố, phát triển Phật giáo vẻ vang và giữ gìn được nét đẹp truyền thống Phật giáo miền Bắc. Để tiếp tục duy trì dòng chảy đạo mạch được xuyên suốt đến thế hệ sau, chúng con thiết nghĩ thời đại ngày nay là dấu mốc lịch sử của Phật giáo Việt Nam, nhằm ổn định công tác Phật sự và định hướng phát triển ổn định, bền vững, hành trì nghiêm chỉnh giới luật Phật chế, giữ gìn hình ảnh “Sư pháp tôn nghiêm, truyền đăng tục diệm, Kế vãng khai lai”.
2. Ni giới Phật giáo Việt Nam và Ni giới Thủ đô trước thời đại chuyển đổi số của Cuộc cách mạng công nghệ 4.0
Trong những năm gần đây với sự phát triển của công nghệ số và cuộc cách mạng 4.0, Phật giáo Việt Nam cũng như Phật giáo Thành phố Hà Nội đã có nhiều những phương diện, thành tựu và cũng mở ra nhiều thách thức, nhất là đối với thế hệ Tăng, Ni cả nước cũng như Phật giáo Hà Nội. Thời đại 4.0 là sự kết nối đa dạng các hệ thống, cơ sở dữ liệu thông minh. Những yếu tố cốt lõi của kỹ thuật số trong cách mạng công nghệ 4.0 sẽ là: Trí tuệ nhân tạo, vạn vật kết nối, dữ liệu lớn. Trên lĩnh vực công nghệ sinh học, cách mạng công nghiệp 4.0 tập trung vào nghiên cứu để tạo ra những bước nhảy vọt trong nông nghiệp, thủy sản, y dược, chế biến thực phẩm, bảo vệ môi trường, năng lượng tái tạo, hóa học và vật liệu. Cuối cùng là lĩnh vực vật lý với robot thế hệ mới, các vật liệu mới… đây là những phương tiện thông minh làm đời sống được nâng cao và cũng giúp Phật giáo có chiều hướng tiếp cận mới. Những gì hôm nay đã và đang diễn ra đã được Đức Phật dùng tuệ giác quán chiếu và thấy rõ từ rất lâu. Ngài không muốn nói những điều không lợi ích cho con người trong việc đi tìm kiếm con đường chấm dứt khổ đau. Đức Phật nói về Bát chính đạo để ổn định sự phát triển hình thái xã hội. Phật giáo kêu gọi mọi người đi theo con đường trung đạo trong mọi trường hợp, cố gắng tránh xa những cực đoan trong tư tưởng và hành động, vì đó là những chất xúc tác đem đến đau khổ và bất hạnh. Con người ngày nay với lòng tham vô tận đã khai thác kiệt quệ thiên nhiên rừng và biển khiến cho thiên nhiên trở nên khắc nghiệt, giận dữ với con người. Con người đã không hiểu được thiên nhiên là một hệ sinh thái tổng hợp, tương tác mật thiết với biển cả, rừng núi, không khí, gió và mưa và được kết nối với nhau bởi luật nhân quả Đức Phật đã giảng dạy. Do đó những phát triển kinh tế trong cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 lần này phải kết hợp với thiên nhiên để xây dựng nên những nền văn minh nhân loại. Phật giáo đề cao những phẩm hạnh của con đường trung đạo trong tất cả mọi phát triển để làm lợi ích cho con người và loài vật. Phật giáo là một tôn giáo khoa học, trí tuệ và hiện đại của thế kỷ 21 làm cho con người trở nên nhân đạo, yêu thích hòa bình, không ích kỷ và tiến bộ. Đức Phật đã chỉ ra bốn loại hạnh phúc mà con người có thể đạt được khi tham gia kinh tế một cách chân chính.
Đời sống tu sĩ Phật giáo có những ảnh hưởng tích cực và tiêu cực từ những công nghệ số, đặc biệt là truyền thông số. Những thách thức chung toàn cầu và Phật giáo cần nghiên cứu và thực thi.
Khi tự động hóa thay thế lao động chân tay trong nền kinh tế, khi robot thay thế con người trong nhiều lĩnh vực, hàng triệu lao động trên thế giới có thể rơi vào cảnh thất nghiệp, nhất là những người làm trong lĩnh vực bảo hiểm, môi giới bất động sản, tư vấn tài chính, vận tải, lợi ích nhóm, tổ chức chính trị các nước có thể dẫn đến xung đột và đặc biệt là diễn biến nhanh chóng khiến cho chúng ta đứng trước những sự leo thang trong tình hình kinh tế, chính trị, văn hóa, giáo dục bị xói mòn.
Giai đoạn đầu tiên sẽ là thách thức với những lao động văn phòng, trí thức, lao động, kỹ thuật. Giai đoạn tiếp theo sẽ là lao động giá rẻ, có thể sẽ chậm hơn. Sau đó, những bất ổn về kinh tế nảy sinh từ Cách mạng Công nghiệp 4.0 sẽ dẫn đến những bất ổn về đời sống. Hệ lụy của nó sẽ là những bất ổn về chính trị. Nếu chính phủ các nước không hiểu rõ và động thái Phật giáo không có sự chuẩn bị đầy đủ cho làn sóng công nghiệp 4.0, nguy cơ xảy ra bất ổn trên toàn cầu là hoàn toàn có thể. Bên cạnh đó, những thay đổi về cách thức giao tiếp trên Internet cũng đặt con người vào nhiều nguy hiểm về tài chính, sức khỏe, sự bảo vệ thông tin cá nhân sẽ trở nên nguy hiểm nếu không có kiến thức về việc phòng hộ, kiểm duyệt trên hệ thống truyền thông, an ninh mạng v.v…
Dù cuộc sống có hiện đại thì xuyên suốt vẫn phải giữ gìn trạng thái của giá trị vật chất và giá trị tinh thần, luôn luôn gắn kết với nhau tạo sự hài hòa. Sự phát triển công nghệ số, tự động hóa, phát triển khoa học kỹ thuật, truyền thông số cung cấp lượng thông tin khổng lồ cho mọi người, nhưng bên cạnh đó sự tương tác theo tinh thần nhân văn, kết nối con người thực tế lại trở nên nới rộng khoảng cách.
Công nghệ trí tuệ nhân tạo AI sẽ thúc đẩy sự phát triển lượng tổng hợp thông tin về hệ thống tam tạng thánh điển, đầy đủ và chi tiết, thế nhưng cũng chính điều đó sẽ làm cho việc xác nhận thông tin chuẩn trở nên khó khăn nghiên cứu Phật học, thông tin đa chiều, nhiều nền tảng chưa kịp thời kiểm định và được đăng tải sẽ khiến cho nội dung chính yếu bị sai biệt, đấy là hệ quả đáng báo động và nên xem xét cẩn thận.
Trong thời hiện đại, sự ra đời và phát triển của Phân ban Ni giới Trung ương thuộc Ban Tăng sự Trung ương là một tất yếu khách quan. Ni giới Việt Nam thời gian gần đây đang góp phần vào quá trình phát triển đất nước và Giáo hội. Qua các thời kỳ đại hội Phật giáo có thể thấy Ni giới ngày càng khẳng định vai trò của mình trong các lĩnh vực hoạt động trong Giáo hội. Hiện nay ở Việt Nam, Tăng Ni trí thức Phật giáo cả nước có vài trăm tiến sĩ, hàng nghìn thạc sĩ và cử nhân được đào tạo trong nước và nước ngoài, con số đó cũng không hề nhỏ.
Trong thời đại phát triển công nghệ 4.0, Ni giới Thủ đô luôn có sự nhận định hợp thời, uyển chuyển trong thời đại mới nhưng vẫn giữ gìn những giá trị cốt lõi truyền thống Phật giáo, tôn trọng bản sắc văn hóa dân tộc phù hợp với tinh thần Phật giáo; tôn trọng những phương pháp thực hành Phật pháp của các tông phái. Noi gương sáng mật hạnh chư Tôn đức, quý Ni trưởng, Ni sư có những đóng góp ảnh hưởng sâu sắc trong Ni chúng của các Ni trưởng, Ni sư đi trước và các Tổ Ni thời xưa.
Trong tất cả các mục tiêu phát triển Phật giáo thì Giáo dục Phật giáo trong thời đại công nghệ 4.0 luôn được quan tâm hàng đầu. Nhiều Ni trẻ được cho tham học ở một số quốc gia phát triển, theo học những ngành xã hội để góp phần hỗ trợ tích cực cho Giáo hội và Phật giáo cả nước. Chúng ta ngày nay hoạt động Phật sự có thể được xem là “nhập thế” bằng công cụ thông minh của chính thời công nghiệp mới, số hóa và vận dụng thế giới mạng Internet và phương tiện truyền thông hiện đại đa phương tiện, luôn luôn và tức thời để Phật tử có thể tiếp cận được với Phật pháp. Ứng dụng công nghệ 4.0 vào việc tổ chức quản lý công việc Phật sự của Giáo hội và các Ban Trị Sự… các tỉnh thành trong cả nước nắm bắt một cách nhanh nhất.
Quản lý thống nhất theo hệ thống từ Trung ương đến cơ sở về mặt cơ cấu tổ chức, nhân sự, dựa vào các phần mềm số hóa, mạng liên thông. Ứng dụng công nghệ 4.0 vào công tác giáo dục đào tạo của Giáo hội. Đối với công tác từ thiện an sinh xã hội, phương diện thường được nhìn thấy như một sự thể hiện nhập thế rõ ràng của Phật giáo khi biết tận dụng tính tích cực của Internet trong phát động, quảng bá hình ảnh cho các hoạt động từ thiện xã hội nhằm thu hút sự tham gia đông đảo và có hiệu quả của mọi người tín đồ Phật tử và nhân dân.
Công tác hoằng pháp và truyền thông Phật giáo có sự tương quan mật thiết với nhau. Hiện nay với sự phát triển tự do tùy theo điều kiện quản lý mỗi địa phương khác nhau nên chưa có sự thống nhất về cách hoằng truyền Phật pháp theo một cách chuẩn chỉnh thông qua truyền thông đăng tải hình ảnh buổi hoằng pháp mùa Phật đản, mùa Vu lan, Phật thành đạo để thuyết Pháp đưa Phật pháp vào với nhân gian.
Ni giới trẻ chúng con nâng cao nhận thức, sự thích ứng của Ni giới về việc sử dụng thiết thực có chọn lọc các phương tiện số hỗ trợ quá trình tu tập, hoằng pháp. Thông qua các hoạt động hoằng pháp, các hoạt động từ thiện xã hội chư Ni, tác động lan tỏa đến quần chúng tín đồ Phật tử về vai trò, tính tích cực cũng như mặt trái của cuộc vận động, Bản thân chư Ni cần phải không ngừng trau dồi phước huệ song tu. Từ thời Đức Phật, huynh trưởng, Tăng trưởng, Ni trưởng, Ni sư đi trước phải giữ gìn giới luật bát kính pháp mà Phật chế định.
Đức Phật đã xuất hiện ở đời 2567 năm, bánh xe Phật pháp đã xoay chuyển trên khắp hành tinh này kể cả Việt Nam. Đến nay đã hơn hai mươi thế kỷ, ở đất nước Việt Nam ta, chư Tăng Ni, tín đồ theo Phật giáo rải khắp từ Bắc vào Nam trên mảnh đất hình chữ S, đã và đang quy hướng một lòng trong ánh từ bi trí tuệ của Đức Phật. Ngài đã hoàng truyền chính pháp và đã để lại cho nhân loại một kho tàng triết lý, một ánh sáng tuyệt vời, một đời sống phạm hạnh, thanh tịnh nhịp nhàng. Tuy rằng đời sống thịnh suy, hưng thịnh của mỗi thời đại khác nhau trải qua bao thử thách gian nan, khổ cực bao thế hệ con cháu nối tiếp. Nhưng nền giáo lý ấy vẫn tồn tại và phát triển len lỏi vào những hang cùng, ngõ hẻm, thẳm sâu của tâm hồn các dân tộc, thế hệ Tăng, Ni, nhất là thời đại ngày nay xã hội phát triển như vũ bão, mà thế hệ Ni trẻ như chúng ta bây giờ phải giữ vững ngọn đuốc trí tuệ đem ánh sáng chân lý hòa nhập vào từng con tim, từng nhịp thở của nhân loại và con người nhân sinh cho thời đại hiện nay.
Những vị Ni trẻ thế hệ hiện đại thời nay 4.0 có đầy đủ nhân duyên và phước báu được sinh vào thời đại hòa bình và phát triển, những vị này là măng non của giáo hội, là những tế bào sung sức nhất, năng động nhất, sáng tạo nhất, vững mạnh nhất, tiếp cận nhanh nhất về thông tin truyền thông trong giáo hội và ngoài xã hội. Lại được các bậc hòa thượng, thượng tọa, Đại đức Tăng trong giáo hội lân mẫn cho tòng tăng an cư ở nơi thiền môn chốn tổ lớn có danh tăng tu hành cẩn thận, một danh tiếng từ bao đời pháp chủ lại được các quý Ni trưởng, Ni sư cho đi thị giả an cư, chuyên tu lại có đầy đủ nhân duyên được Giáo hội ưu tiên và sư phụ cho phép đi thị giả tu tập trong 3 tháng cấm túc an cư hành trì lễ bái.
Thật phúc duyên cho thế hệ Ni trẻ của thời đại ngày nay rất thông minh tiến bộ, bởi được sư phụ cùng huynh đệ giáo dục từ nhỏ trong thiền gia biết hiếu nghĩa ngoan ngoãn, hiền lành biết cung kính bậc trên, biết khiêm cung người dưới lại được Giáo hội quan tâm, được sư trưởng cho phép đi học trong các trường lớp của Giáo hội như sơ cấp, trung cấp, học viện, thạc sĩ, tiến sĩ, kể cả trong nước và nước ngoài, các trường thế học ngoài đời, các phương tiện nghiên cứu về khoa học kỹ thuật, công nghệ máy móc tiện nghi, đầy đủ, nếp sống tu học sung túc, các loại phương tiện thông thương sẵn có lại có phước duyên sinh trong một xã hội phát triển, cho nên Ni trẻ chúng ta phải làm chủ được bản thân, ý thức tu và học rõ ràng, đem trí tuệ, hiểu biết của mình và hãy lấy tấm gương của Thầy Tổ và các bậc trưởng lão, Hòa thượng, Ni trưởng, Ni sư Tổ đình của mình mà soi rọi và dựa vào đó mà tu hành. Đem các sở học của mình để sáng tạo, cống hiến, đóng góp chút ít nhỏ bé cho Giáo hội, cho xã hội, cho thiền môn, trang nghiêm cho Giáo hội và làm trong sạch cho huynh đệ trong thiền môn, mang lại tiếng thơm cho Sư trưởng của mình, giúp đời, giúp đạo cho thật tốt.
Ni trẻ ngày nay trong thời đại 4.0 thông thạo mọi vấn đề máy móc, thông tin nhanh nhạy hiện đại đồng thời cũng giữ được nề nếp gia giáo, thiền môn, chuẩn mực của chúng ta, trọng đạo lý và trách nhiệm có thể thực sự dấn thân vào con đường cống hiến bởi chúng ta là con người thời đại phát triển được học hành, trường lớp chính quy, hành trì lễ bái, trưởng dưỡng đạo hạnh, đem học vấn của mình làm hành trang phục vụ cùng với Ni trưởng, Ni sư trong Giáo hội, làm từ thiện xã hội, mở đường, trường trạm, cầu cống giúp đỡ cho người nghèo đồng bào dân tộc, hẻo lánh, vùng thiên tai lũ lụt, sạt lở, lũ quét, trẻ mồ côi, lang thang, nông thôn nghèo đói, giảm thiểu cho xã hội, một chút duyên lành với mọi người trong xã hội, không có điều kiện như chúng ta, giúp các chùa mở khóa tu mùa hè, các đạo tràng mở lớp giáo lý, niệm Phật đường một ngày an lạc mỗi ngày v.v. nhất là Ni trẻ như chúng ta phải nhớ giúp đỡ nắm bắt được xã hội phát triển cần những gì, cho ăn, cho mặc, cho trí tuệ đưa con người trong xã hội này, hiểu biết giác ngộ và giải thoát. Chư Ni trẻ ngày nay không thể nói suông bằng những lời hoa mỹ là “Tu tâm” hay “Học để biết” mà biện minh cho thái độ nghênh ngang ích kỷ hẹp hòi, mà vì nghĩa vụ cao cả luôn đoàn kết một lòng, hòa hợp làm cho bản thân và Giáo hội thật trang nghiêm, thanh tịnh, lan tỏa Phật pháp càng sâu rộng hơn nữa đến với đồng bào các dân tộc, đồng bào, công nhân, viên chức, các con em thanh thiếu niên nhi đồng, bà con Phật tử với người ngoại đạo hiểu biết về Phật pháp, hiểu về hình bóng chư Tăng Ni người tu hành của chúng ta ngày nay.
Và ngược lại thời đại 4.0 thật thất vọng và hổ thẹn khi có một số Ni trẻ của chúng ta, do trẻ người non dạ, đạo đức tu hành còn non kém nên đã si mê lầm lạc, chạy theo danh lợi cá nhân, chốn phồn hoa đô thị, chốn ngũ dục và danh lợi đầy những tiện nghi, xa hoa vật chất tác động đến cuộc sống tu hành của người tu Phật, họ thích sống tự do, nhận chùa khuyến hóa xây dựng riêng tư, nào vi tính, điện thoại, đồng hồ thông minh, ô tô, xe máy loại sang, những vật chất xa hoa đầy cám dỗ đó. Họ đã làm lu mờ những vị Ni trẻ. Họ suốt ngày dành thời gian lên mạng mua sắm, điện thoại tính toán, giao tiếp, giao lưu kêu gọi tiến cúng, từ thiện, dựng chùa v.v. thật là vô tình đã gây ra vấn nạn nhức nhối khiến cho Giáo hội phải quan tâm, Sư trưởng buồn phiền, huynh đệ bị cười chê, gia đình nghĩ ngợi, xã hội chê trách. Những vị đó thích tự do vùng vẫy, sống trong thế giới ảo mộng tham danh, tham lợi do bản tính kiêu căng, ngang ngược của một tri thức thời đại 4.0 mới, lại thích sống tự do, tự tại buông thả bản thân, tâm đạo lực còn non kém, ăn chơi thỏa thích, không biết dừng lại, phạm lỗi với thiền môn, phạm tội với xã hội, thế rồi không lường hết được những cạm bẫy cuộc đời để rồi khi ngã xuống mới nhận ra rằng thân chưa đứng vững, chân chưa đủ cứng mà đã đòi đạp đá, vá trời. Khi ngoảnh đầu nhìn lại hối hận thì đã thấy mình sai và có khi còn không còn đường quay trở về được nữa.
Kết luận
Trong đời sống tu tập hiện nay của Ni trẻ, nếu chúng ta không có chỗ dựa vững chắc, tinh thần từ giáo lý của Đức Phật và những lời dạy dỗ ân cần hằng ngày của Thầy Tổ, sự bao dung bao bọc hướng dẫn của anh em, chư huynh đệ, sự tạo điều kiện của Giáo hội, vật chất và tinh thần gia đình và xã hội Phật tử, chúng ta không thể lớn lên mà tu tập, trưởng thành như ngày hôm nay được, do đó những vị Ni trẻ chúng ta hôm nay xin mượn bài viết này ngàn lần biết ơn và tạ ơn tứ trọng ân, trong muôn một và luôn luôn ghi nhận những gì chúng ta đang hành trì và sẽ hành trì về sau.
Ni sư, TS. Thích Đàm Quy
