Mỗi con người là một tế bào của xã hội. Xã hội muốn phát triển bền vững, đòi hỏi các tế bào đó phải mạnh khỏe. Một xã hội tốt đẹp cần phải có những cá nhân, những thành viên có đạo đức, có phẩm hạnh tốt. Đạo đức là một trong những phương thức cơ bản để điều chỉnh hành vi của con người. Đạo đức được hiểu như là tập hợp các nguyên tắc, qui tắc, chuẩn mực xã hội, nhằm điều chỉnh, đánh giá hành vi của con người đối với bản thân và trong quan hệ với người khác, với xã hội. Đạo đức rất quan trọng đối với mỗi con người, mỗi cá nhân có thể trở thành người có ích cho nhân loại, nền đạo đức là tố chất không thể thiếu. Với hành giả xuất gia, Giới luật là mạng mạch sinh tồn của Tăng đoàn. Nếu trong sinh hoạt Tăng đoàn không có Giới luật làm hàng rào thống nhiếp thì Tăng đoàn sẽ tan rã, Phật pháp tiêu vong. Giới luật là sự thiết yếu như chiếc bè để hành giả vượt qua đại dương sinh tử, đến bờ giải thoát, là nấc thang đưa chúng sanh từ bến mê quay về bờ giác.
Nếu hạnh phúc là đối tượng mà nhân loại mãi đi tìm, thì giới luật là những gì mà hành giả xuất gia cần nắm bắt để đạt đến lộ trình Giác ngộ – giải thoát. Giới là một trong ba yếu tố căn bản không thể thiếu trong tiến trình tu tập để thành tựu được đạo quả giải thoát Niết-bàn của mỗi hành giả tu theo Phật giáo. Cho nên, Giới luật được Đức Phật thuyết giảng ngay trong bài pháp đầu tiên khi Ngài hóa độ năm anh em Tôn giả Kiều Trần Như tại Lộc Uyển qua ba chi phần của Bát Chánh Đạo đưa đến thành tựu Thánh quả giải thoát là Chánh Ngữ, Chánh Nghiệp và Chánh Mạng. Trong quá trình thu nhận và giáo hóa Tăng chúng, Đức Phật chế giới mỗi khi có trường hợp vi phạm. Giới tiếng Phạn là Sīla, có nghĩa là thiện, phẩm chất của thiện, luân lí, đạo đức; Trung Hoa dịch là Ba – la – đề – mộc xoa, là những điều răn dạy đạo đức, răn dạy thực hành điều thiện, ngăn ngừa điều ác. Theo Kinh Trường Bộ, Giới là những điều ngăn cấm không nên làm, là sự giữ gìn của mỗi người khi căn tiếp xúc với trần mà Đức Phật đã chế định cho hàng đệ tử để ngăn ngừa tội lỗi của ba nghiệp: về thân – về khẩu – về ý.
Theo Thanh Tịnh Đạo Luận, giới nghĩa có bốn nghĩa:
1- Giới là nền tảng của tất cả thiện pháp, thiện pháp ở đây chỉ cho các quả vị tu chứng thuộc về giải thoát. Không có Giới sẽ không có Định, không có Định sẽ không có Tuệ và như vậy sẽ không có đạo quả giải thoát.
2- Giới là thanh lương, có nghĩa là làm cho tâm thanh tịnh, trong sạch; nhờ ngăn chặn tội lỗi, không làm điều ác mà tâm ta được thanh tịnh khỏi tham, khỏi sân và khỏi si mê.
3- Giới nghĩa là kết hợp thân, lời nói và tâm cùng chung một hướng, đó là hướng thiện lành không phạm vào ác.
4- Giới có nghĩa là chế ngự các việc ác. Nhờ nhớ đến giới bổn đã thọ mà hành giả không phạm vào tội lỗi, hộ trì các căn, tinh tấn chế ngự những bất thiện pháp, kham nhẫn, nhẫn chịu để giữ giới được trong sạch.
Giới trong đạo Phật là nền tảng cho toàn bộ giáo lí của Đức Phật, người tu tập theo giáo lí Đức Phật trước hết phải thọ trì và tu tập tịnh Giới. Giới mang tính nhân bản và đạo đức vì giúp con người sống đời sống an vui, giảm thiểu các nhân tố đưa đến bất hạnh, khổ đau, cuối cùng đạt được an lạc, giải thoát trong đời sống hiện tại cũng như tương lai. Giới luật đạo Phật đặt trên nền tảng, trí tuệ, tự do và luật nhân quả. Giới tại gia gồm có 5 giới, 8 giới và 10 giới; giới Bồ tát gồm 10 giới trọng và 48 giới khinh; giới xuất gia theo truyền thống Bắc tông gồm có Tỳ kheo 250 giới, Tỳ kheo ni 348 giới. Trong Kinh Bồ Tát An lạc có dạy rằng: “Nếu hết thảy chúng sanh, bước đầu muốn đi vào biển Tam bảo, thì niềm tin là tối yếu, và muốn an trú trong ngôi nhà Phật pháp, thì Giới là căn bản”. Trong Kinh Tăng Chi tập 3, Đức Phật nói: “Mục đích mà Phật chế giới là để cho Tăng chúng được cực thịnh; để cho Tăng chúng được an ổn; để điều phục những người khó điều phục; để an ổn những người giữ giới luật; để ngăn chặn các lậu hoặc trong hiện tại; để ngăn ngừa các lậu hoặc trong tương lai; để đem lại lòng tin cho người chưa có lòng tin; để tăng trưởng và tịnh tiến cho người đã có lòng tin; để Chánh pháp được trường tồn; để giới luật được chấp nhận”.
Với người học Phật, là tự thân của chúng ta phát nguyện thọ trì, khi hành trì Giới luật chúng ta sẽ có một nội tâm ít vướng mắc với ngoại cảnh bên ngoài và có thể làm chủ được tâm tham muốn về ngũ dục phần nào, đây chính là mong muốn của người con Phật. Đời sống thanh tịnh của người xuất gia được thể hiện trong bốn oai nghi: đi, đứng, ngồi, nằm.
“Đi nhẹ như gió
Đứng thẳng như tùng
Ngồi vững như chung
Nằm cong như cung.”
Người xuất gia là người đi ngược dòng sinh tử, điều này được thể hiện qua oai nghi và nếp sống nội tâm của người tu sĩ. Khi chúng ta thực sự nghiêm trì Giới luật chắc chắn sẽ cảm nhận thân tâm thư thái, an tịnh giải thoát trong từng bước đi phạm hạnh của mình. Lúc này chúng ta vượt khỏi trần tục mà không lìa cuộc đời, phụng sự chúng sanh nhưng vượt ra ngoài tình thương của thế tục. Để cho Tăng đoàn được trường tồn và phát triển hưng thịnh thì không thể nào thiếu đi thanh quy và phép tắc đó chính là Giới.
Vì thế, nên người nào sống đúng chánh pháp, sống đúng theo tinh thần của giới luật là những người luôn luôn đem lại lợi ích cho mình, cho người và cho tất cả chúng sanh. Bởi người giữ giới thanh tịnh là khuôn khổ làm cho thân khẩu ý được trong sạch, ngăn chặn mọi tội lỗi phát sanh. Diệt trừ những thói quen làm việc xấu ác, duy trì hết thảy mọi thiện pháp. Do đó, người tu học Phật không thể nào không am tường về giới luật được, vì giới luật là mạng mạch của Tăng đoàn, là sự sống còn của Phật pháp. Vì tính chất thiết yếu đó nên Đức Thế Tôn đã dạy:
“Tỳ ni tạng trụ, Phật pháp cửu trụ.
Tỳ ni tạng diệt, Phật pháp diệc diệt.”
Giới luật còn thì Phật pháp còn tồn tại. Một khi giới luật mất đi thì Phật pháp cũng liền bị tiêu diệt. Giới luật là những quy chế chuẩn mực được nói ra từ kim khẩu của Đức Thế Tôn cho các hàng đệ tử thực hành chánh hạnh, nhằm ngăn ngừa những hành vi bất thiện diễn ra nơi thân khẩu ý. Giới luật có thể điều phục được các bất thiện pháp, diệt trừ hết thảy các nghiệp chướng xấu xa, nhường chỗ cho trí tuệ tăng trưởng, hầu đạt đến sự chứng ngộ các Thánh quả. Giới luật là căn bản của người con Phật, nếu lìa bỏ Giới luật thì chúng tại gia hay xuất gia đều đánh mất căn nguyên giải thoát. Vì tính chất quan trọng của giới, vì sự lợi ích và an lạc của vạn loại chúng sanh, nên trước khi vào Niết-bàn, Đức Thế Tôn đã để lại lời di huấn tối hậu trong Kinh Di Giáo rằng: “Sau khi Như Lai diệt độ, các ngươi phải trân trọng, tôn kính Ba La Đề Mộc Xoa như người đi trong đêm tối gặp ánh sáng, như người nghèo được của báu, phải biết pháp này là Thầy của các ngươi, dù ta có trụ ở đời cũng không khác gì”. Bậc Đạo sư đã giác ngộ giải thoát nên khi làm bất cứ việc gì, Đức Thế Tôn cũng luôn luôn cân nhắc cẩn thận chu đáo, không để sơ sót, dù là việc rất nhỏ, cho đến việc hình thành Giới luật cũng chẳng phải ngẫu nhiên mà Đức Phật tự ban hành. Tăng đoàn Phật giáo thời ấy là một đoàn thể hòa hợp thanh tịnh, nên không cần có một giới điều nào ràng buộc cả, về sau đã có một số hữu lậu phát sinh nên Ngài mới chế ra Giới. Tăng già tồn tại đó chính là tinh thần hòa hợp và thanh tịnh. Nhờ tinh thần này mà Tăng già mới là nơi nương tựa vững chắc nhất cho mọi người và là mảnh đất tốt để phát sinh mọi công đức.
Nếu trong xã hội mà con người biết sống và làm theo những lời Phật dạy, làm lành lánh dữ, thì chắc chắn nơi đó có nhiều sự an vui hơn. Trong một quốc gia cũng vậy, nếu người người biết giữ gìn 5 giới cấm “không sát sanh… không uống rượu” thì quốc gia đó an lạc biết nhường nào. Việc sống một đời sống có Giới luật giúp cho cá nhân mỗi người chúng ta hoàn thiện nhân cách của mình. Đối với Phật giáo, thời gian mở rộng cả 3 thời quá khứ, hiện tại và tương lại. Nhờ vào thực hành Giới luật mà người tu học thấy được tội lỗi quá khứ và tu chỉnh hành vi hiện tại và kết quả của tương lai. Hành trì giới luật là một chuỗi nhân quả xuyên suốt ba đời, nhân của thiện căn phước đức, quả thành tựu tuệ giác.
Trong xã hội ngày nay, mọi giá trị về khoa học kỹ thuật, văn hóa, chính trị, các học thuyết tôn giáo đều chịu ảnh hưởng tương tác, Phật giáo lại càng không ngoại lệ. Phật giáo xuất hiện và tồn tại trên thế gian vì muốn làm vơi bớt nỗi đau thương của nhân loại và hơn thế nữa là hướng dẫn mọi người trong việc kiến tạo đời sống an lạc căn cứ trên nền tảng đạo đức, trí tuệ và từ bi, mà trong đó lấy Giới làm gốc để trau dồi thân tâm. Thiết nghĩ, Giới luật căn bản là năm giới không chỉ áp dụng đem lại kết quả tốt đẹp cho Tăng chúng và hàng cư sĩ tại gia mà còn có thể áp dụng thích hợp cho bất cứ cá nhân nào trong xã hội. Đối với hàng Tăng Ni trẻ ngày nay, chúng ta hãy phương tiện đưa giới luật vào cuộc đời bằng khí thở đạo đức, bằng thức ăn phạm hạnh và lấy việc tu dưỡng thân tâm làm hành trang để kiến tạo một xã hội an bình và hạnh phúc, một nếp sống đạo đức.
Đức Hải
Thích Quảng Nhã diễn đọc
