Trong lịch sử Phật giáo Việt Nam, Ni giới là bộ phận quan trọng, góp phần vào sự nghiệp giải phóng dân tộc, xây dựng đất nước. Nhiều tấm gương Nữ giới Phật giáo nhập thế tích cực đã được ghi nhận cùng từng bước thăng trầm của lịch sử dân tộc, trong đó có không ít đại diện của Ni giới Thủ đô. Vậy, trên hành trình ấy, Ni giới Hà Nội có những đặc điểm gì làm nên bản sắc riêng? Và trong bối cảnh thời đại mới – thời đại của tri thức, công nghệ, thông tin – Ni giới Hà Nội nói chung, chư Ni trẻ nói riêng có những thế mạnh gì có thể phát huy, những hạn chế gì cần điều chỉnh để có thể tiếp nối mạch nguồn truyền trì Chánh pháp của tiền nhân? Với quan điểm cho rằng chư Ni trẻ chính là thế hệ định hình tương lai của Ni giới nước nhà, bài viết tập trung tìm hiểu một số đặc trưng, tiềm năng và hạn chế của đội ngũ Ni trẻ Thủ đô.
1. Ni giới Thủ đô trong thời đại mới: những nét đặc trưng
Đầu tiên, chúng ta cần thống nhất chung một góc nhìn rằng, nói đến chư Ni Thủ đô, không có nghĩa chỉ nhắc đến những người xuất thân từ “gốc” Hà thành. “Ni giới Thủ đô” là bao gồm tất cả chư Ni tu tập tại các chùa chiền, cơ sở tự viện thuộc địa bàn Hà Nội, bất kể là người Hà Nội gốc hay đến từ các tỉnh, thành khác. Thủ đô Hà Nội là trung tâm chính trị, kinh tế, văn hóa, giáo dục của cả nước. Trên tinh thần đó, hoạt động của Phật giáo Thủ đô nói chung, Ni giới Thủ đô nói riêng, cũng mang tính chất hướng đạo, dẫn đường, và là “cái nôi” cho mọi hoạt động của Phật giáo và Ni giới nước nhà.
Điều đặc biệt là, Ni giới Thủ đô, mặc dù có thể đến từ nhiều địa phương khác nhau, nhưng trải qua quá trình tu tập tại địa bàn, đều cho thấy sự tương đối đồng đều về xuất phát điểm đạo đức căn bản, độ tuổi, trình độ văn hóa… Có thể quan sát thấy điều đó qua hoạt động tại các Giới đàn, các khóa học Sơ cấp, Trung cấp và cả cao cấp Phật học.
Theo đánh giá của Sư cô Tịnh Đức – Phó phòng Đào tạo Học viện Phật giáo Việt Nam tại Hà Nội, Ni giới Thủ đô có một đặc điểm nổi bật là ham học hỏi và “luôn có ý chí vươn lên trong việc tu và học”. Việc được sống và tu học ở trung tâm chính trị – văn hóa của cả nước giúp cho chư Ni Hà Nội có điều kiện tiếp cận những nhân sĩ, trí thức tinh hoa, được tiếp xúc với môi trường học thuật cao cấp, với những đổi mới tân tiến về khoa học công nghệ và mô hình hoạt động. Nhờ vậy, Ni giới Hà Nội có nhiều điều kiện để tu học và phát triển toàn diện; mặt khác, cũng đặt ra không ít thách thức buộc họ phải nỗ lực rèn luyện, phấn đấu vươn lên để không bị lạc hậu, tụt hậu.
Điều đáng quý là Ni giới Hà Nội đã bắt nhịp rất nhanh với nhịp độ đổi thay của xã hội. Có thể nhìn vào ví dụ về sự thích ứng của chư Ni với những quy định mới về quy trình tổ chức các khóa tu để thấy rõ sự nhanh nhạy, chuyển biến kịp thời của Ni giới hiện nay.
Để đảm bảo tính chủ động, sự an toàn và hiệu quả của các khóa tu, quy định đặt ra là các cơ sở tự viện phải đăng ký kế hoạch hoạt động từ đầu năm, phải trình được đề cương hoạt động cho Ban tôn giáo và các quận, huyện sở tại, Ban Trị sự Phật giáo trực thuộc… , đảm bảo điều kiện về cơ sở vật chất, an toàn, an ninh trật tự, y tế, vệ sinh môi trường, phòng cháy chữa cháy, vệ sinh an toàn thực phẩm… Có nghĩa, tổ chức khóa tu không thể diễn ra tự phát mà mỗi một cơ sở tự viện đều phải có kế hoạch, phương án hoạt động bài bản, có sự chuẩn bị kỹ lưỡng nhiều mặt… Theo chia sẻ của Sư cô Như Thuần (chùa Tứ Kỳ), mới đầu, việc áp dụng quy định này gây ra một số hoang mang, lo ngại bởi còn lạ lẫm với phong cách làm việc của phần đông Ni chúng. Tuy nhiên, trong một thời gian rất ngắn, chư Ni đã nhận thức được mặt tích cực của quy định này. Theo đó, mọi người hiểu rằng, đệ trình kế hoạch để xin cấp phép tổ chức khóa tu, hoàn toàn không phải là một thủ tục hành chính rườm rà, nhằm gây khó dễ cho hoạt động tôn giáo. Trái lại, việc làm này giúp cho chính quyền địa phương có thể theo dõi sát sao các hoạt động tập trung đông người trên địa bàn, từ đó có giải pháp đảm bảo an ninh trật tự chung, bảo hộ và hỗ trợ cho các chùa trong tổ chức hoạt động, thậm chí có cả những hỗ trợ về nội dung và phương thức thực hiện như chính quyền có thể cử chuyên gia hỗ trợ hướng dẫn các tu sinh về kỹ năng sống, phổ biến kiến thức an toàn giao thông, phòng cháy chữa cháy,… – là những thông tin rất hữu ích với đời sống của tất cả mọi người. Có được sự trợ lực như thế, Ni chúng nói riêng, các cơ sở tự viện nói chung, càng được củng cố thêm niềm tin và phấn chấn hơn trong việc xây dựng, triển khai các kế hoạch hoạt động. Thực tế, sau khi quy định này được ban hành, không có khó khăn, trở ngại gì cho việc tổ chức khóa tu. Đơn cử như tại chùa Tứ Kỳ (Hoàng Mai, Hà Nội), tháng nào cũng có khóa tu thiền Vipassana; vào các ngày trai, chùa đều mời giảng sư về giảng pháp. Hay như tại chùa Đống (Thanh Trì, Hà Nội), vẫn đều đặn có những khóa tu xuất gia gieo duyên, những Pháp hội thu hút đông đảo Phật tử quan tâm tham gia. Vậy là, từ những bỡ ngỡ ban đầu, chư Ni đã quen với việc lên kế hoạch diễn giảng tại khóa tu một cách bài bản, chuẩn bị giáo án một cách khoa học, xác định rõ đối tượng tiếp nhận, mục tiêu bài giảng, tính toán chi tiết khuôn khổ thời gian phù hợp cho từng hoạt động, đặt ra nhiều giả định tình huống để tăng tính chủ động khi thuyết pháp…
Sự thích ứng kịp thời đó không phải tự nhiên mà có. Một phần, đó là nhờ sự thông minh, linh hoạt, năng động của các Ni trẻ; nhưng quan trọng hơn, đó là kết quả từ nỗ lực tu học nghiêm túc, cẩn mật của chư Ni. Chia sẻ của Sư cô Minh Việt (chùa Cát Linh) cho biết, tất cả các Ni tham gia hoằng pháp đều được học lớp đào tạo giảng sư khu vực phía Bắc do Ban Hoằng pháp Trung ương và Ban Hoằng pháp Hà Nội tổ chức. Trong quá trình học tập, chư Ni trẻ luôn nhận được sự quan tâm, động viên, sách tấn của vị thầy bổn sư, sự hỗ trợ của huynh đệ nơi trụ xứ và sự thương tưởng của chư Tôn đức Tăng. Trong suốt ba năm theo học lớp đào tạo giảng sư (khóa 1), 103 giảng sinh khu vực phía Bắc đều được Thượng tọa Trưởng ban Hoằng pháp Thành phố Hà Nội hỗ trợ toàn bộ kinh phí ăn học. Các giảng sinh cũng nhận được sự ủng hộ tịnh tài của Phân ban Ni giới Hà Nội và sự quan tâm, giúp đỡ đặc biệt của chư Tôn đức Thường trực Ban Trị sự Giáo hội Phật giáo Việt Nam Thành phố Hà Nội. Qua đó, cho thấy sự trưởng thành của chư Ni Thủ đô là kết quả từ những nỗ lực nhiều phía, trong đó có vai trò định hướng quan trọng và sự dẫn dắt chủ đạo của chư Tôn đức Ban Trị sự Giáo hội nói chung và Phân ban Ni giới Hà Nội nói riêng.
2. Ni giới Thủ đô trong thời đại mới: tiềm năng và thách thức
Với những đặc điểm nổi bật như đã kể trên, có thể chỉ ra một số tiềm năng của chư Ni Hà Nội, đặc biệt là chư Ni trẻ như sau:
Về phương diện học tập: Với sự trẻ trung, năng động của tuổi trẻ, lại nhận được sự quan tâm, tạo điều kiện của Thành hội Phật giáo Hà Nội, Ban Trị sự các quận huyện, Phân ban Ni giới Thủ đô và vị thầy bổn sư, chư Ni trẻ có những điều kiện thuận lợi để phát huy tối đa khả năng của mình. Có thể thấy, chưa bao giờ phong trào học tập trong Ni chúng lại diễn ra sôi nổi như thời điểm này. Nhiều Ni trẻ được cử đi học ở các cơ sở giáo dục Phật giáo, các trường thế học, thậm chí, có người còn được đi du học nước ngoài, nhờ vậy mà cả kiến thức và kỹ năng đều được nâng cao.
Trên phương diện hoằng pháp: Có thể thấy, nhờ pháp học tốt, kiến thức rộng và kinh nghiệm hoạt động thực tiễn ở nhiều môi trường nên hiểu biết của chư Ni trẻ được nâng cao; trong khi, đây là một điều kiện căn bản để hoằng pháp. Được biết, không chỉ học trên giảng đường, các Ni sinh sau khi ra trường còn được chư Tôn đức cho đi thực tập ở một số đạo tràng tại Hà Nội; được chọn lọc, cử đi tham dự hội thi Diễn giảng các cấp, nhờ vậy rèn luyện được tác phong, ngữ điệu, biểu cảm… , ngày càng tự tin hơn khi thuyết giảng trước đại chúng. Đặc biệt, chư Ni Hà Nội, với những phẩm chất thanh lịch của người Tràng An, dễ dàng tạo được ấn tượng tốt đẹp khi đăng đàn thuyết pháp. Nhiều vị khi Trụ trì các cơ sở tự viện đã nhận được những tình cảm tốt đẹp của người dân, Phật tử và chính quyền sở tại, nhờ vậy mà có nhiều điều kiện thuận lợi để phát triển Phật giáo nơi trú xứ.
Về việc tham gia các hoạt động Phật sự và công tác xã hội: Một điều không thể phủ nhận là, nhờ bản năng nữ tính nhẹ nhàng, kiên nhẫn, lại thêm đức khiêm cung của người con gái Đức Phật, đồng thời, hiệu ứng từ quan điểm sống bình đẳng giới hiện nay, chư Ni đã có nhiều điều kiện để tham gia vào hầu hết các ban ngành của Giáo hội cũng như xã hội cùng chư Tăng. Điều quan trọng là, ở công tác nào, chư Ni cũng khẳng định được vai trò, vị trí và năng lực của mình. Có được “năng lực” ấy, một phần lớn nhờ vào định hướng ưu tiên bồi dưỡng, đào tạo thế hệ hậu học của chư Ni lãnh đạo Phân ban. Cho đến nay, Phân ban Ni giới Hà Nội là tổ chức duy nhất đã mở lớp Luật học (hiện đang là khóa 2), cung thỉnh quý Hòa thượng, Thượng tạo chỉ dạy. Qua đó cho thấy tầm nhìn của quý Ni trưởng, Ni sư đứng đầu Phân ban Ni giới Hà Nội.
Qua một vài nét điểm lược như thế, có nhiều cơ sở để khẳng định rằng, Ni giới trẻ Thủ đô đang là lực lượng quan trọng và thiết yếu cho sự hưng thịnh của Phật giáo Hà Nội nói riêng, Phật giáo Việt Nam nói chung.
Tuy nhiên, bên cạnh những tiềm năng, thế mạnh đó, chư Ni trẻ Hà Nội vẫn còn một số hạn chế cần khắc phục như:
Hạn chế về khả năng ngoại ngữ: Tuy căn bản kiến thức chung đồng đều nhưng trình độ văn hóa của chư Ni nói chung chưa thật sự cao, ngoại ngữ gần như không thể giao tiếp hay tra cứu được. Đây là một khó khăn cho chư Ni trẻ Hà Nội trong việc học hỏi, nghiên cứu Phật pháp chuyên sâu và tăng cường kiến thức mới. Đồng thời cũng là một khó khăn cho quá trình hội nhập và nâng tầm quốc tế.
Trên phương diện ngôn ngữ cũng có hạn chế là nhiều người phát âm còn ngọng. Khi đối tượng nghe pháp có một bộ phận là trí thức Thủ đô thì giọng chưa chuẩn cũng là một khó khăn nếu muốn chinh phục tầng lớp trí thức cao, uyên bác này.
Đặc biệt là hạn chế ở môi trường tu học. Sư cô Tịnh Đức, với kinh nghiệm của một người từng trực tiếp trải qua các lớp căn bản từ Sơ cấp, Trung cấp, cho đến Cao cấp Phật học, lại có một khoảng thời gian không ngắn tham gia công tác đào tạo tại Học viện Phật giáo Việt Nam ở Hà Nội (hiện là Phó phòng Đào tạo của Học viện), đã nhận ra một khó khăn khá quan trọng, đó là, do văn hóa miền Bắc nhiều tập tục tín ngưỡng, dẫn đến hoạt động của chư Ni Thủ đô có phần nghiêng lệch về nghi lễ, chưa chuyên sâu vào giáo lý đạo Phật, cũng chưa có điều kiện nghiên cứu, tìm hiểu thêm giáo lý của các tôn giáo khác để có sự so sánh, đối chiếu và chọn lọc. Vậy nên, mặc dù Ni giới Thủ đô xuất sắc “dấn thân trong mọi lĩnh vực của cuộc sống từ việc xây dựng, trùng tu tôn tạo chùa chiền, từ thiện xã hội, tiếp chúng độ nhân… ” nhưng riêng với việc đăng tòa thuyết pháp thì vẫn còn nhiều hạn chế. Thực tế, Tôn đức Hòa thượng Trưởng ban Hoằng pháp Trung ương, chư Tôn đức Tăng Ban Hoằng pháp các tỉnh thành đã luôn ủng hộ, giúp đỡ, tạo mọi thiện duyên cho chư Ni phát triển hoằng pháp. Tuy nhiên, “ngọc bất trác bất thành khí, nhân bất học bất tri lý”; hòn ngọc thô nếu không được mài giũa thì cũng không thể thành món đồ quý giá, giống như con người, nếu không học qua thầy tốt, bạn tốt, qua những trải nghiệm thực tiễn, thì cũng không thể hiểu được đạo lý và chân lý cuộc đời. Cho nên, chư Ni cần phải tiếp tục sách tấn tu học mới mong có ngày gặt hái được nhiều quả ngọt. Thành công không tự nhiên tìm đến. Vẫn tin rằng, với sự trợ duyên, thương tưởng của chư Tôn đức Tăng Ni tiền bối, đội ngũ Ni trẻ sẽ tiếp tục trưởng thành và trở thành lực lượng nòng cốt của Ni giới Thủ đô trong tương lai.
NS. TS. Như Nguyệt (Huê Lâm) (ĐSHĐ-139)
Tài liệu tham khảo
1. Phỏng vấn Sư cô Tịnh Đức, Phó phòng Đào tạo Học viện Phật giáo Việt Nam tại Hà Nội, tháng 12/2024.
2. Phỏng vấn Sư cô Minh Việt, chùa Cát Linh, Hà Nội, tháng 12/2024.
3. Phỏng vấn Sư cô Như Thuần, chùa Tứ Kỳ, Hà Nội, tháng 12/2024.
4. Vỹ Thanh (2023), Ni giới Việt Nam – những bông sen thơm ngát trong lòng Giáo hội Phật giáo Việt Nam, https://btgcp.gov.vn/doi-song-tin-nguong-va-ton-giao.
5. Xuân Tùng (2023), Ni giới Giáo hội Phật giáo Việt Nam thực hiện tốt đời, đẹp đạo, https://dangcongsan.vn.
6. Diệu Tường (2024), Hà Nội: Khai giảng lớp bồi dưỡng luật học khóa II (2023-2025) dành cho Ni giới Thủ đô, https://phatgiaohanoi.vn.
7. Diệu Tường, Minh Nguyệt (2024), Hà Nội: Phân ban Ni giới thành phố trang nghiêm tổ chức Hội thi Diễn giảng Phật pháp lần thứ I năm 2024, https://phatgiaohanoi.vn.
