I/ Thân thế:
Ni Trưởng Thích Nữ Hương Liên, thế danh Nguyễn Thị Hải, sinh ngày 01/01/1945(Ất Dậu) tại làng Vĩnh Phước nay là Thành phố Đông Hà – Quảng Trị. Thân phụ là cụ ông Nguyễn Văn Cầu, thân mẫu là cụ bà Tôn Nữ Thị Châu. Ni Trưởng xuất thân trong một gia đình thâm nho đạo đức, sống bằng nghề nông. Ni Trưởng là gái út trong gia đình gồm 6 chị em ( 2 trai, 4 gái). Khi Ni Trưởng vừa được 8 tháng tuổi thì mẫu thân qua đời, và 3 năm sau đó thì phụ thân cũng qua đời. Từ đó, Ni Trưởng sống nhờ sự che chở đùm bọc của bà cô và anh chị, từ nhỏ Ni Trưởng rất hiền lành, hiếu thảo, kính trên nhường dưới, được gia đình thương quý cưng chìu. Gái út có năng khiếu học hành và hay nghiên cứu kinh điển, sách truyện nên rất giỏi về văn thơ, thi phú. Tuy tuổi đời còn nhỏ đã biết nhận định phước tội, đạo đời…,và tư duy về vô thường biến chuyển của thế gian.
II/Thời kỳ xuất gia tu học:
Nhờ có nhân duyên sâu dày với Phật pháp từ nhiều đời, nhiều kiếp nên khi đoàn Ni Trưởng Đệ Nhất ra miền Trung hành đạo tại Đông Hà – Quảng Trị. Ni Trưởng đã dịch nhiều kinh sách trong đó có những bài kinh sám hối, ăn chay, nói về tội phước, Người được nghe pháp, tụng kinh hằng ngày và thấm nhuần Phật Pháp, từ đó Người giác ngộ chay trường và mặc đồ hoại sắc ( lúc đó Người mới 15 tuổi), Người xin Quy y Tam Bảo – Pháp danh là Hương Ngọc, trong thẻ quy y của Ni trưởng Đệ Nhất có bài kệ rằng : Hương Ngọc Hiếu Tâm
Pháp kệ:
“Hương Lan đức tánh trọn hiền lành
Ngọc quý ngày sau phước để dành
Hiếu kính người trên hòa kẻ dưới
Tâm tròn hạnh kiểm mới là xinh.”
Kể từ đó Người luôn thương kính màu huỳnh y rực rỡ, phất phới của Chư Tăng Ni đi khất thực. Người cứ tâm niệm và nuôi chí nguyện xuất gia theo gót chân giải thoát của Quý Ni Trưởng. Chính những hình ảnh Chư Tăng Ni hành đạo khất thực hóa duyên Miền Trung đã làm thức tỉnh tâm hồn người con gái Đông Hà tiến bước trên con đường chân lý xuất gia và giải thoát.
Biết được sự khởi tâm quý báu này, một thi nhân tặng Ni Trưởng hai câu thơ:
“Huân tập ngàn xưa hạt giống lành
Kiếp này đất Phật sớm nương sanh”.
Tháng 7 năm 1963,khi tuổi đời vừa tròn 18 tuổi, hội đủ duyên lành, Người đã ứng khẩu thành thơ:
“Mùi thế sự lạt phai hồi thập bát
Nén hương lòng bát ngát kể từ đây
Tuổi xuân xanh son phấn chẳng đắm say
Đường đạo lý đêm ngày chuyên tu niệm
Bởi nhìn thấy cảnh vô thường hiệp biến
Vòng luân hồi xoay chuyển kiếp nhân san
Nẻo trần gian khổ đau chẳng an lành
Con quyết chí bước lần theo giải thoát
Nguyện báo đền tứ ân trong muôn một.”
Thế là nhân duyên tiền định, Người gặp thầy Bổn Sư, một vị chân tu đức độ đạo hạnh, giới luật nghiêm minh, đó chính là Đệ Nhị Ni Trưởng hoan hỷ thâu nhận vào hàng xuất gia nhập đạo ngày Rằm tháng 7 năm 1963 tại Tịnh Xá Ngọc Kinh – Huế.
III/Thời kỳ hành đạo:
Trước năm 1975, Giáo hội Khất Sĩ có luật chuyển đổi( mỗi chỗ ở 3 hoặc 6 tháng). Ba tháng đầu, Người ở với Ni Trưởng Thích Nữ Kiệm Liên, trụ trì Tịnh xá Ngọc Lộ – Quảng Trị.
Năm 1964, Ni Trưởng thọ Sa di ni giới tại Tịnh xá Ngọc Hương – TP Huế, dưới sự chứng minh của đức thầy Thích Giác Tánh giáo đoàn 2- Bổn sư đệ nhị trao truyền y bát. Sau khi thọ lãnh giới pháp Người luôn tinh tấn tu học và nghiêm trì giới luật, được nương theo Bổn Sư Đệ Nhị ở tại Tịnh xá Ngọc Kinh.
Năm 1965-1966, Người được giáo hội chuyển về Tịnh xá Ngọc Châu và Ngọc Bảo- Gia Lai, do Ni trưởng Hạnh Liên trụ trì.
– Năm 1967, Ni Trưởng được chuyển về Tịnh xá Ngọc Thọ – Kon Tum, do Ni Trưởng Phan Liên trụ trì
– Năm 1968, Ni Trưởng được chuyển về Tịnh xá Ngọc Nhuận, do Ni Trưởng Đệ Nhị trụ trì. Sau 3 tháng, Người về Tịnh xá Ngọc Quãng – Quãng Ngãi, do Ni Trưởng Phát Liên trụ trì.
– Năm 1969, Người được đổi ra Tịnh xá Ngọc Kỳ – Tam Kỳ.
– Năm 1970, Người chuyển về Tịnh Xá Ngọc Lộ – Quảng Trị – Đông Hà
– Năm 1971, Chuyển về Tịnh Xá Ngọc Kỳ – Tam Kỳ.
– Năm 1972, chuyển về Tịnh xá Ngọc Ninh – Phan Rang, do Ni trưởng Đệ Nhị trụ trì.
– Năm 1978, thọ Tỳ kheo ni tại Tịnh xá Ngọc Ninh – Phan Rang do Bổn sư là đệ nhị Ni trưởng truyền giới.
– Năm 1980-1988, Người phát nguyện tu mật hạnh ở thất tại Ma Lâm – Bình Thuận.
– Năm 1989, Người thâu nhận đệ tử xuất gia, giáo hóa đồ chúng.
– Năm 1993, thành lập Tịnh thất Ngọc Nghĩa – TT. Tân Nghĩa Huyện Hàm Tân – tỉnh Bình Thuận.
– Năm 2005, thành lập Tịnh xá Ngọc Đức – Huyện. Bắc Bình, Tỉnh Bình Thuận
– Năm 2010-2012, Ni Trưởng nhận trách nhiệm Ni bộ huyện Hàm Tân.(3 năm)
Người luôn thực hành theo lời Phật dạy “ Phục vụ chúng sanh là cúng dường Chư Phật”, vì vậy hàng năm Ni Trưởng tham gia từ thiện xã hội như: Xây dựng nhà tình thương, ủng hộ bếp ăn từ thiện của huyện Hàm Tân, phát quà cho người nghèo trong các dịp lễ Vu Lan và Tết Nguyên Đán.
Ngày 19/02/2014 được sự chứng minh của Hệ phái và được sự cho phép của chính quyền đặt đá xây dựng Tịnh xá Ngọc Nghĩa – Hàm Tân. Lúc này, Người đang mang 1 chứng bệnh nan y, bệnh phát hiện từ năm 2005 đến nay giai đoạn cuối, bệnh ngày một hành thân, nhưng tâm trí Người luôn sáng suốt và kiên định, thân đau nhưng tâm vẫn an lạc, giữ chánh niệm, hướng về con đường giải thoát, lúc nào Người cũng phát nguyện xây dựng Tam Bảo và trợ duyên cho Đệ tử, ni chúng và nam nữ Phật tử xa gần tu học an lành.
Ngày 19/09/2015(Ất Mùi) khánh thành Tịnh Xá Ngọc Nghĩa, được sự chứng minh của Hòa thượng Thích Giác Toàn và Ban trị sự GHPGVN Tỉnh Bình Thuận và Ni giới HPKS Tồ đình Ngọc Phương.
Nhờ nhuần gội Phật Ân, thấm duyên mưa pháp, nhờ nỗ lực huân tu, dưới sự hướng dẫn tốt đẹp của bậc thầy khả kính, Người có nhiều kinh nghiệm tu tập, lại dõng mãnh phát từ tâm, phát đại hạnh, đại nguyện, thừa hành Phật sự, nhiệt tâm khó khăn, gian khổ không màng, luôn luôn kiên trì, tinh tấn. Đối với bề trên Người rất mực khiêm cung, cùng kẻ dưới bao giờ Người cũng dạt dào đức từ hòa, thương yêu chỉ dạy. Đời sống của Ni Trưởng vô cùng giản dị, luôn tri túc trong việc ăn mặc ở bệnh. Trong những ngày cuối dù thọ bệnh nhưng tâm lúc nào cũng thanh tịnh nhẹ nhàng, chấp nhận trả nghiệp quá khứ. Ni Trưởng lúc nào cũng bình thản, miệng luôn nở nụ cười giải thoát, dường như sự hợp tan của thân tứ đại không còn chi phối được Ni Trưởng, và sự hiện hữu của Ni Trưởng như là Pháp thân thanh tịnh. Mặc dù bệnh nặng, nhưng người vẫn không dùng thuốc, không chữa trị, người dùng chính định lực tu tập mà vượt thoát sự đau đớn của thân tứ đại. Mỗi khi tiếp xúc ai thăm quyến, nhìn vào sự an vui của Ni Trưởng không ai nghĩ được Người đang bệnh nặng.Người đã chứng được pháp thân, tâm thức người luôn giải thoát. Có lẽ ứng cảm được trước công hạnh tu tập của bậc chân tu, nên Người được quý nhơn giúp đỡ. Ni Trưởng được Tập đoàn Vingroup cúng dường, đưa xe ra đón vào bệnh viện đa khoa Quốc Tế Vinmec. Tại đây Ni Trưởng được sự quan tâm và chăm sóc đặc biệt hơn 1 năm. Những ngày điều trị tại bệnh viện, người vẫn luôn lạc quan, luôn giữ tâm thế của một nhà tu sĩ. Đức hạnh của Ni Trưởng đã cảm hóa được tập thể điều dưỡng và nhân viên tại khoa Ung Bứu( Nơi Ni Trưởng nằm bệnh) khởi tín tâm nơi Tam Bảo phát tâm quy y, và Ni Trưởng đã truyền Ngũ Giới cho tất cà là 17 người trong khoa này. Ni Trưởng được bác sĩ kính quý, luôn khen tặng Người như một kì tích : Bứu tự vỡ tự lành, và Ni Trưởng thắng được bệnh duyên là nhờ vào chính định lực tu tập chứ không phải do bác sĩ giỏi, có lẽ Ni Trưởng đã trả hết nghiệp của quá khứ để công hạnh được viên mãn.
Tự mình chiến thắng bệnh duyên
Tại cõi diêm phù chứng nghiệm quả tu.
Người đã xuất bản tập thơ “ Cánh hạc rừng thiền”, tập thơ nói về đạo tâm, cảnh vật và nghĩa tình được thể hiện trong từng câu chữ mộc mạc, nhưng đó là sự trãi lòng của người đến với tất cả. Vần thơ của Ni Trưởng toát lên tâm giải thoát, đại bi thương yêu chúng sanh vô biên của vị Bồ Tát.
Sự hiện diện tập thơ của Ni Trưởng như con nhạn vụt bay qua cõi đời, cũng lưu lại một bóng hình, giữa không gian mênh mông, dù ý nhạn chẳng lưu bóng làm gì.
IV/ Những ngày tháng cuối cùng
Suốt 56 năm tu học hoằng hóa lợi sinh luôn rãi tâm từ đến mọi người hữu duyên gặp người. Theo kiếp sống nhân sinh, tuổi đời ngày càng cao, thân tứ đại cũng dần hư hoại nhưng chí nguyện độ sanh và hạnh nguyện giáo dưỡng Ni chúng đệ tử không bao giờ thổi chuyển, luôn sát cánh dạy bảo Ni chúng tu học.
Hôm nay, Người đã an nhiên thu thần viên tịch lúc 3h 20phut ngày 9-2 năm 2019 nhằm ngày mùng 5 tháng giêng năm kỷ hợi
Trụ thế 75 năm. Hạ lạp 41 năm. Người đã nhẹ bước vân du, cao đăng Phật quốc, để lại cho chư ni chúng con và hàng môn đồ pháp quyến một niềm kính thương vô biên, nhắc nhở cho chúng con thêm một bài học vô thường quý giá, một gương hạnh đáng kính, một nếp sống thanh bần tri túc, một sức kham nhẫn, tinh tấn và bi nguyện khó phai mờ.
Ni Trưởng là một tấm gương sáng cho đệ tử và hàng ni chúng, phật tử noi theo tu học.
“Sống tinh thần hoằng dương chánh pháp
Tịch an nhiên nhẹ gót liên đài”
Người như cây cổ thụ che mát cho đàn hậu học chúng con.
Đệ tử và môn đồ pháp quyến mất đi một vị Thầy hiền khả kính, công đức và đạo hạnh của người luôn sống mãi trong tâm tư Ni chúng và Phật tử.
Đôi dòng tiểu sử kính dâng giác linh Ni Trưởng thùy từ chứng giám