Có một nghịch lý giữa cuộc sống đời thường mà ai cũng biết, cũng cảm nhận được nhưng lại dễ dàng buông xuôi theo dòng chảy: Cuộc sống văn minh thì đạo đức càng suy đồi. Vật chất lên ngôi thì tinh thần xuống thấp.
Điều xấu ác rất dễ lây lan nhưng việc tốt đẹp lại khó thâm nhập nên chúng ta không lấy làm ngạc nhiên mà chỉ thấy buồn khi thực tế xung quanh hoặc qua lời kể lại, hoặc qua phương tiện truyền thông đều chứng kiến được, biết được việc xấu ác vẫn thường xảy ra bất cứ mọi lúc mọi nơi: Đua đòi theo cuộc sống xa hoa bất chính, nói tục chửi thề, trộm cắp, cướp giật, giết người,… Những điều xấu ác ấy không riêng cho lứa tuổi nào, giới tánh nào, thành phần nào trong xã hội.
Chúng ta đều biết, gia đình là nhân tố làm nên xã hội. Gia đình tốt thì xã hội tốt, gia đình xấu thì xã hội xấu. Nên không thể nói điều xấu ác có xảy ra là do từ xã hội.
Xưa, đức Khổng Tử đã từng nói: “Nhân chi sơ tánh bổn thiện”. Con người mới sanh ra đều có tánh thiện. Những điều xấu ác đều có tác nhân từ bên ngoài mà bản thân không tự kiềm chế được. Điều ấy dễ dàng nhìn thấy nếu gia đình người lớn sống có nhân cách, lấy nhân cách tự nhiên truyền lại cho các thế hệ kế thừa thì sự thấm nhuần đã đi sâu trong tâm thức, khó bị lung lạc bởi những tác nhân không tốt từ bên ngoài. Và ngược lại. Nếu gia đình người lớn sống thiếu nhân cách thì các thế hệ kế thừa sẽ buông lỏng, dễ trở thành bất hảo, gây nên mầm mống xấu ác trong xã hội.
Từ cổ chí kim, khắp Đông Tây, bất cứ thời đại nào, xã hội nào thiện, ác cũng đều song song tồn tại. Sự cách biệt ít nhiều đều do từ nhân duyên tạo tác. Đức Phật đã từng dạy: “Chớ thấy điều ác nhỏ mà làm, chớ thấy điều thiện nhỏ mà không làm” nhằm hướng đại chúng đến cuộc sống an vui lành mạnh, tiêu trừ ác nghiệp. Tăng già là sứ giả Như Lai đã truyền đạt giáo pháp vi diệu đến với đại chúng. Nếu không có đại chúng thì không có Tăng già. Người xưa nói: “Phi đàn việt bất thành Tam Bảo”. Lại còn khẳng định: “Phật Pháp xương minh do Tăng già hoằng hóa, Thiền môn hưng thịnh do đàn việt hộ trì” đã nói lên sự cúng dường của đại chúng để phụng sự Tam Bảo là điều không thể thiếu.
Đại chúng đã quy y Tam Bảo tức là đã phát tâm hướng về Phật Pháp Tăng. Bởi còn gia duyên bận buộc nên chưa thể sống theo hạnh xuất gia như các bậc Tăng già, nhưng cũng đã có nhân duyên thường xuyên được về chùa lễ Phật tụng Kinh, nghe lời giáo pháp tất cũng đã thấm nhuần nếp nghĩ, nếp sống theo Phật. Nhưng nếu đã thấm nhuần mà cứ khư khư giữ lấy sự thấm nhuần ấy cho riêng bản thân thì cũng chưa hẳn là một Phật tử thuần thành.
Chúng ta đều biết Phật giáo là đạo nhập thế nhằm mục đích cao cả là cứu độ chúng sanh thoát ra khỏi vòng khổ ải. Điều khổ lớn nhất trong các điều khổ là không làm chủ được tinh thần để phải sa ngã vào con đường tội lỗi nhưng chúng ta lại không nhìn thấy được. “Bồ tát sợ nhân, chúng sanh sợ quả”. Còn là chúng sanh nên cái nhân chưa nhìn thấy được. Hoặc đã có nhìn thấy nhưng vì thân còn ở trong vòng mê muội nên tâm để lạc mất lối về. Đến khi quả hiện thì mọi việc đã trở nên quá ư muộn màng. Phật tử học Phật là học cái thấy được tác nhân gây nên tội lỗi để tự kiềm chế, xa lìa. Gần Thầy gần bạn để thu lượm thành quả của Pháp môn. Khi đã thu lượm được thành quả thì cũng nên biết sử dụng thành quả ấy để lợi lạc quần sinh, ít nhất là trong gia đình.
Đem những giáo lý đã học hỏi được, lấy hạnh sống của tự thân Phật tử qua giáo lý đã được học hỏi ấy ứng dụng vào thực tế giữa cuộc đời thường để làm gương tốt cho những người trong gia đình nhìn thấy, noi theo. Ứng dụng nhưng không là ứng dụng theo lối cứng ngắc mà phải biết tùy duyên uyển chuyển theo thực tế tính chất của mỗi người mỗi việc miễn là không thấy sương rơi mà vẫn ướt áo. Ngược lại, có thể sẽ là vấp phải sự phản ứng, đã không đem đến được tác dụng, có khi còn là tác hại không đáng có. Ví dụ như đem “Ngũ giới cấm” bắt buộc mọi người trong gia đình phải triệt để tuân theo là điều không thể có tác dụng. Họ không phải là Tăng già sống theo hạnh xuất gia. Họ cũng chưa phải là Phật tử đã quy y Tam Bảo. Nhưng ngay từ các bậc Tăng già, các Phật tử cư sĩ cũng chưa hẳn đã là hoàn thiện, vì giữa cuộc sống đời thường luôn luôn diễn biến theo muôn ngàn mặt khác nhau nên cần phải biết tùy duyên mà ứng dụng miễn là Chánh pháp không xa lìa. Vì thế, nên uyển chuyển đưa Ngũ giới cấm trở thành năm điều đạo đức để phù hợp với thực tế sống thì kết quả đạt được sẽ là điều tất yếu.
Cũng như thế, tất cả những giáo pháp mà người con Phật đã học được, đã nghiêm hành được, muốn tạo duyên cho những người trong gia đình cùng noi theo thì cần phải biết uyển chuyển áp dụng giáo pháp đưa vào những hướng đi đạo đức trong cuộc sống thực tại. Phật vì chúng sanh mà hóa độ nên không có giáo pháp nào của Như Lai mà không thể chuyển hóa thành môn đạo đức học làm người.
Tạo nên được duyên lành cho tất cả mọi thành viên trong gia đình có được cuộc sống đạo đức tốt lấy từ giáo pháp chuyển hóa đã là gián tiếp hướng dẫn họ đi theo Phật đạo. Đạo đức là phương tiện. Khi phương tiện đã thông suốt thì cứu cánh (giáo lý) tất nhiên hẳn có. Những thành viên trong gia đình đã phát tâm hướng Phật thì duyên lành khởi sanh, mầm xấu tận diệt. Đó là nhân tố tích cực để làm cho xã hội được tốt đẹp hơn. Việc xấu ác tuy không tiêu trừ dứt điểm nhưng sự giảm thiểu là điều tất yếu. Giữa đời có đạo, trong đạo có đời đều nhằm mục đích giáo hóa tha nhân trở về bản thể chân thiện mỹ là chúng ta đã gián tiếp tạo nên công đức hộ trì Thiền môn hưng thịnh và cũng là nhân duyên để Tăng già hoằng hóa cho Phật Pháp xương minh. Đó là sự cúng dường Tam Bảo về mặt tinh thần, bởi sự thành tâm cúng dường không chỉ đơn thuần là vật chất.
Trà Kim Long (ĐSHĐ-056)