Hỗ trợ của người thân cho người sắp chết
Trong Kinh Trung Bộ nói, có bốn yếu tố để hình thành ra một đời sống mới gồm: tinh cha, trứng mẹ, mẹ và cha có quan hệ giới tính trong ngày người mẹ có thể thọ thai. Và trên hành tinh này có một chúng sanh vừa qua đời mà nghiệp của người đó có mẫu số chung với họ hàng nghiệp, cho nên lập tức tái sanh trở thành con và cháu ở trong một gia đình. Khoa học chỉ đề cập đến ba yếu tố đầu, còn yếu tố thứ tư là một khám phá trong Phật giáo. Ba yếu tố đầu nếu so với các tôn giáo khác, và sự ra đời của lịch sử khoa học trong thời Trung Cổ và Cận Đại có thể nói đạo Phật đã đi trước gần 2000 năm, trước sự phát triển của khoa học, điều đó cho thấy tuệ giác của đức Phật vĩ đại và đặc biệt. Chúng ta cần phải tin tưởng để động viên cho người thân và ngay cả chính mình khi đối diện trước vô thường, sanh ly tử biệt với những người thân thương nhất trong cuộc đời của mình.
Do vậy, điều thứ nhất, khi tổ chức tang lễ hoặc trước khi người thân mất, chúng ta cần phải thể hiện sự thương yêu, trìu mến, chăm sóc sức khỏe bằng tất cả tấm lòng. Tất cả những động tác ngoại giao, dù khỏa lấp cỡ nào thì người chuẩn bị lìa khỏi đời có thể cảm nhận một cách rất dễ dàng. Hờn dỗi trong tâm với cái chết diễn ra đột ngột vào lúc ấy, có thể gây trở ngại, hoặc tạo ra tâm lý xấu cho tiến trình tái sinh. Cho nên, chúng ta phải thể hiện bằng tấm lòng của con người đối với con người, của người thân đối với nhau. Người chuẩn bị ra đi sẽ bớt trạng thái cô đơn, tuyệt vọng, buồn tủi, thấp thỏm, lo âu, sợ hãi, để cái chết có thể diễn ra nhẹ nhàng hơn.
Điều thứ hai, trong thời gian cái chết gần diễn ra, ngoài việc giữ tâm thanh tịnh, ta cần phải niệm danh hiệu Phật nếu người đó tu tập theo pháp môn Tịnh độ. Nếu người quá cố tu theo pháp môn thiền, ta cần phải nhắc về phương pháp Tứ Niệm Xứ, mười sáu cách quán niệm hơi thở, thiền chỉ với thiền quán, thiền minh sát tuệ để gợi nhớ sự thực tập, nhờ đó người đó được định tĩnh và ra đi một cách dễ dàng. Nếu hành giả là người thực tập theo Mật Tông ta có thể nhắc một số bài kinh Mật Tông quan trọng. Các câu thần chú khi còn sống người này thường đọc tụng và thọ trì. Sau khi nhắc nhở xong ta mở các băng về các bài kinh liên hệ đến các kinh hành trì khi còn sống, sự hỗ trợ đó rất có ý nghĩa và tạo tác dụng vô cùng tích cực.
Đối với những người chưa biết đến đạo Phật, không nhất thiết ta phải mở kinh, tụng thần chú, mà an ủi, giải thích, phân tích về lẽ sống chết trong cuộc đời để họ được an tâm, khuyên họ không nên quyến luyến vì làm như vậy sẽ trở ngại cho người quá cố tái sinh. Tùy theo hoàn cảnh, tình huống mà sự giúp đỡ có thể diễn ra theo cách thức này hay cách thức khác.
Đừng nên bàn đến, nghĩ tưởng việc chia của và tài sản trong giai đoạn cái chết đang diễn ra
Khi người thân trong tình trạng hấp hối, ta không được đem việc phân chia tài sản, viết di chúc để lại cho ai, ai được hưởng của cải tài sản ấy, vì làm như vậy có thể làm cho người chuẩn bị chết bị động lòng, khi đã bị động tâm thì cảnh giới tái sanh có thể bị dao động. Giây phút ấy, toàn tâm, toàn lực lo cho người chuẩn bị đi, mọi chuyện kia để hạ hồi phân giải, ít nhất sau bảy tuần thất (49 ngày). Người chồng hay vợ ra đi, người còn lại bị ép buộc tái giá. Điều đó, tốt nhất hãy để mãn năm đầu tiên của lễ tang, nếu làm quá sớm, người ra đi vẫn còn luyến tiếc người còn lại. Khi nhìn thấy người đó đang nhởn nhơ, hạnh phúc bên người yêu mới, bên tình nhân mới thì lòng hờn dỗi và căm phẫn sẽ làm cho họ khó tái sinh. Hạnh phúc cho mình thì dễ, nhưng lo cho sự tái sinh của người khác cần phải có nghệ thuật. Phải nén tình yêu của mình trong vòng một năm không phải là quá khó khăn, để ta trọn nghĩa tình với người đã từng đầu ấp tay gối. Như vậy, ta trở thành người thực tập hạnh Bồ Tát giúp cho người còn lẫn kẻ mất đều được an vui. Nếu trước khi chết, hay đang lúc còn khỏe mạnh, người quá cố có một di chúc nhất định nào thì người còn sống nên cố gắng thực hiện một cách hoàn toàn, vì không thực hiện lời di chúc đó có thể làm cho người ra đi phiền lòng, buồn giận, và do đó khó được tái sinh.
Tang chế
Phật giáo từ xa xưa đã chọn giải pháp hỏa thiêu. Ngày xưa, khi thiêu xong tro cốt của những người Phật tử được rải dưới lòng đất để làm phân bón cho các cây. Mục đích để cho các hương linh biết siêu, không còn cơ sở để bám víu vào, thân thể này là tôi, vì nó chở che sự sống suốt mấy mươi năm trong cuộc đời, cho nên khi chết thi thể dễ dàng trở thành cơ sở của sự bám víu. Ta rũ bỏ hết để dễ dàng ra đi một cách an lành. Dĩ nhiên, người ra đi cũng đừng quan tâm chôn hay thiêu, “chôn đừng sợ lạnh, thiêu đừng sợ nóng”. Khi còn sống, còn cảm xúc nóng lạnh thông qua làn da hoặc khí hậu. Khi chết tâm thức không còn trên cơ thể, biết đâu mà lạnh hay nóng. Khi đã di chúc rồi hãy an lòng đừng bận tâm, tất cả vấn đề còn lại để cho người còn sống lo, làm đúng di chúc, thực hiện đúng di chúc là chuyện của người sống, bản thân người ra đi hãy chuẩn bị cho mình một cảnh giới an lành.
Nếu người sống đối diện với cái chết, từng có phát nguyện hiến xác cho khoa học, thì ngay sau cái chết đừng nên trỗi dậy bất cứ một sự tiếc nuối nào, hay sự sợ hãi gì khi thân thể này được mổ xẻ phục vụ cho các thí nghiệm y khoa trong suốt ba năm liền, ở đó các vị có thể bị mổ xẻ đến vài ba trăm lần, hãy thấy điều đó là một phước báu. Nếu thi thể này có thể trở thành một trở ngại vật do chấp trước, bây giờ trở thành một phương tiện tạo phúc cho sức khỏe, mạng sống của rất nhiều người hữu duyên cần sử dụng một vài chi phần trên cơ thể. Thấy được như thế thì bố thí Ba La Mật trong giai đoạn cuối cuộc đời sẽ giúp cho người ra đi nhẹ nhàng tái sanh. Nếu được dù chưa biết người thân của mình hiến xác cho khoa học, khi phát hiện ra giấy tờ đừng nên gây bất kỳ một trở ngại nào, mà hãy giúp cho người quá cố sớm toại thành ước nguyện, có nghĩa là đem thi thể giao cho bệnh viện hay là đại học Y Dược, nơi tiếp nhận các xác được hiến cho các hoạt động của khoa học, như thế kẻ còn và người mất đều được an vui.
Những người tu học Phật nên bắt chước hạnh nguyện của Ngài, thản nhiên trước sanh và tử, lúc đó trong kinh mô tả, những người chứng đắc có thể giữ được dòng cảm xúc của mình không thương tưởng, bi quan. Tuy nhiên, những người còn phàm không thể nào ngăn được dòng lệ dâng trào, câu cuối cùng của bài kinh đức Phật nói: “Thôi, tất cả hãy im lặng đừng nói thêm một lời nào nữa, Như Lai sẽ vào Vô Dư Niết Bàn”. Đó là lời rất bình tĩnh và điềm nhiên. Ta cũng học theo phong cách ra đi nhẹ nhàng tự tại của đức Phật, nhờ đó sẽ giúp cho người ra đi có được cảnh giới an lành, hãy nhớ nằm lòng tất cả những kinh nghiệm cận tử này, để khi ta đối diện hoặc người thân mình đối diện trong một thời gian nào đó của cuộc đời, ta không bị bất cứ một trở ngại nào trong tiến trình tái sinh, được như thế ta không hổ danh là những người Phật tử sống an lành, hạnh phúc và chết thanh thản, nhẹ nhàng.
TT. TS Thích Nhật Từ (ĐSHĐ-009)
Mc Diệu Tường diễn đọc