Ngày xưa, người dân ở quê Tôi đều nấu cơm chắt nước. Tức là khi nồi cơm sôi, gạo nở, người ta dùng hai miếng nùi giẻ giữ chặt hai bên nắp nồi và chúc nồi xuống để cho nước cơm chảy ra ngoài, còn gạo thì được giữ lại. Phần nước cơm đó làm canh ăn với cơm hoặc đơn giản dùng để uống như sữa. Cái thuở thiếu ăn thiếu mặc ấy, bọn trẻ con chúng tôi rất thích húp nước cơm. Chúng tôi thường cho đường thùng vào tô nước cơm và bưng húp xì xụp. Nếu thấy ngán, chúng tôi đổi món bằng cách cho hành lá xắt nhuyễn, ớt, bột nêm, muối vào thành một tô súp (còn đang nóng). Tô súp này có thể dùng không hoặc chan vào cơm ăn.
Ngày nay, khoa học đã xác nhận trong nước cơm có nhiều vitamin nhóm B, lượng sắt, kẽm và chất xơ giúp tăng cường sức đề kháng và trợ tiêu hóa hữu hiệu. Có lẽ vì thế, mà dù trẻ con quê tôi không được uống sữa hộp, thiếu ăn nhưng vẫn to con, mạnh khỏe. Tôi yêu thích cái hình ảnh hồn nhiên, mộc mạc của những buổi chiều bưng tô cơm lõng bõng canh nước cơm, cùng đám bạn trong xóm vừa ăn vừa làm toán trên bãi đất hoang. Đứa nào cũng lưng trần, mặc quần đùi vá, bưng tô cơm ăn một cách ngon lành. Chốc chốc một vài đứa chạy về nhà bưng tô canh nước cơm mới mang ra cho cả bọn cùng dùng. Chúng tôi trưởng thành từ những món ăn bình dân như thế.
Khi kinh tế quê tôi phát triển, điện về làng, nhà nhà đều có xe gắn máy, ti-vi, tủ lạnh nên việc ăn uống cũng có phần khác xưa. Thay vì nấu cơm bằng củi trấu, củi tre… người ta đã sắm được chiếc nồi cơm điện tiện lợi. Vì vậy, những tô canh nước cơm từ đấy không còn. Những đứa bạn cùng xóm tôi chẳng bao giờ muốn nhắc lại cái thời ăn uống thiếu thốn. Chúng bảo: “Quá khứ thê thảm mà nhắc lại làm gì cho mệt”. Đúng là một quá khứ khổ sở và cơ cực, nhưng không có hoàn cảnh ấy, chúng ta có phấn đấu vươn lên?
Tôi ra trường, được đi nhiều nơi, xây dựng nhiều công trình mới thấy còn một số nơi nghèo nàn, lạc hậu hơn cả quê tôi ngày xưa. Và hình ảnh dung dị của bà mẹ già ngồi chắt nước cơm từ nồi ra tô làm tôi cứ đau đáu mãi. Vẫn là tô nước cơm lõng bõng với gia vị tiêu, hành và tóp mỡ, nhưng chỉ khác ở chỗ người ta không còn dùng chén sành như trước nữa. Đêm đó tôi không sao ngủ được vì nhớ quê, nhớ nhà, ba mẹ và những đứa bạn tinh nghịch thời uống nước cơm thay sữa. Ký ức xưa ùa về từ trong tiềm thức… Chợt tôi mường tượng ra dáng mẹ đang khom lưng chắt nước cơm trong buổi chiều tà.
Nguyễn Hoàng Duy
Diễn đọc: Sc Nhuận Anh
