Vốn được mệnh danh là thành phố hiện đại, sầm uất nhất vùng hạ lưu sông Mê Kông, Cần Thơ không chỉ đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy phát triển kinh tế – văn hóa – xã hội trong khu vực mà còn có vị trí chủ chốt trong việc tổ chức sinh hoạt tôn giáo. Ngang qua quá trình kiến tạo đời sống tâm linh cho cư dân miền sông nước, Phật giáo đã sánh bước cùng 12 tôn giáo bạn để làm nên một diện mạo Phật giáo đầy trẻ trung, năng động. Hòa quyện cùng vẻ đẹp được thiên nhiên ưu ái, Phật giáo Cần Thơ cũng vinh dự khép mình trước những danh lam cổ kính nức tiếng Đô thành. Đứng ở vị trí thứ 4 trong top 10 ngôi danh lam cổ tự của Cần Thơ (chùa Ông, chùa Phật Học, chùa Munir Ansay, chùa Thới Long, chùa Nam Nhã, chùa Hội Linh, chùa Vạn Đức, chùa Khánh Quang, chùa Quang Đức), Trúc Lâm Phương Nam (tọa lạc tại xã Mỹ Khánh, huyện Phong Điền) vẫn luôn là một địa điểm du lịch thu hút lượng khách thập phương đông đảo.
Dừng chân ghé lại Thiền viện, lữ khách như bước vào một thế giới mới đầy tĩnh lặng. Nơi ấy không quá khác so với nhiều hệ thống Thiền viện trong cả nước nhưng nó trở nên “lạ” bởi một quần thể kiến trúc đền chùa, không gian thờ cúng, trưng bày theo lối cổ xưa, độc đáo và bề thế trên diện tích gần 4ha. Trong sự kết hợp những giá trị mang tính truyền thống và hiện đại, Trúc Lâm Phương Nam vẫn không làm mất đi tính kế thừa của một đạo Phật, một Thiền phái được sản sinh từ phương Bắc. Tam Tổ Trúc Lâm vẫn sừng sững và văn hóa Lý – Trần cũng được nhập hồn, hóa thép trong không gian kiến trúc trời Nam.
Hình dung một bức tranh về Trúc Lâm Phương Nam không chỉ còn là bức tranh của một Thiền phái, một đạo giáo mà có thể nhìn xa hơn là bức tranh thu nhỏ về một cảnh giới.
Bước qua sự xô bồ ở bên ngoài cửa Viện, từ cổng Tam quan trở vào, cảnh quan thiên nhiên, ao hồ đẹp đẽ, tươi mát, chất chứa nhiều thông điệp của một cõi Tịnh cư. Nơi đó, hành giả được chào đón với sự ung dung, tự tại được đem lại từ thân giáo của 18 vị La Hán. Màu sắc của Đại thừa giáo cũng được lột tả qua các không gian tôn trí Quan Âm điện và 32 ứng hóa thân, Bồ tát Phổ Hiền, Bồ tát Văn Thù, Di Lặc điện (Thủy tạ), Tổ Bồ Đề Đạt Ma, …
Riêng nét kiến trúc Lý – Trần gần như là nét văn hóa chủ đạo, nổi trội nhất trong quần thể kiến trúc. Khắc họa đặc trưng này là phong cách lợp ngói tám mái thời Trần tại Đại Hùng Bửu Điện, phong cách lợp ngói bốn mái thời Lý tại khu nhà Tổ điện, lầu trống, gác chuông có mái cong cao theo kiến trúc chùa Keo (Thái Bình), chùa Một Cột được xây dựng theo phong cách chùa nguyên thủy ở Hà Nội, kèm theo nhiều hình tượng hoa văn, rồng phượng uốn lượn và các câu đối sơn son thếp vàng mang dấu ấn uy nghi, rực rỡ của Phật giáo thời Lý – Trần. Đặc biệt, phải kể đến không gian tôn trí 3 vị Tổ sư Thiền phái Trúc Lâm: Tổ sư Pháp Loa, Tổ sư Huyền Quang, Tổ sư Trần Nhân Tông. Có thể nói, đây là dấu ấn văn hóa in đậm phong cách Việt.
Nhìn chung, với quần thể kiến trúc gồm 20 hạng mục (Chánh điện, Tổ đường, Hội trường, bảo tháp, Tăng xá, Trai đường, Thư viện…), được làm từ những chất liệu quý như gỗ lim, gỗ Du sam, gỗ keteleeria davidiana; Trúc Lâm Phương Nam không chỉ gợi lại giá trị lịch sử của một đạo Phật lừng danh hơn 2.000 năm trên đất Việt mà còn là Thiền viện lớn nhất miền Tây Nam Bộ, là nơi lưu giữ và thể hiện tín ngưỡng văn hóa Phật giáo của thiện nam tín nữ vùng sông nước Cửu Long.
Với nỗ lực mang lại một màu sắc tu học mới cho hàng đệ tử Nam Bộ, Thượng tọa Thích Bình Tâm (Phó Trưởng ban Trị sự Phật giáo tỉnh Cần Thơ, Hiệu trưởng Trường Trung cấp Phật học Cần Thơ kiêm Trụ trì Thiền viện) đã đánh dấu được những thành công buổi đầu trong việc phát huy giá trị của Thiền phái và kế thừa con đường hoằng hóa của chư Tổ. Chỉ tròn 10 năm sau ngày thành lập (2014), Trúc Lâm Phương Nam đã trở thành tâm điểm tu học đông đảo của chư Tôn túc Thiền phái, cũng là nơi trở về cho các khóa sinh trẻ trong những dịp tu học ngắn hạn (7 ngày). Chiếc nôi Thiền học của chư Tổ lại được lần lượt giới thiệu qua các phương pháp thiền tọa, thiền hành. Bên cạnh đó, Thiền viện cũng thường xuyên tổ chức giảng pháp và tham gia các hoạt động từ thiện xã hội, nhằm giúp đỡ cộng đồng. Tại khuôn viên Nội viện cũng dành hẳn một khu chữa bệnh miễn phí cho bệnh nhân nghèo bằng phương pháp y học cổ truyền.
Trú xứ này không chỉ là nơi hành đạo của chư Tăng Thiền phái mà còn là nơi nương tựa của các Phật tử và là bóng mát che chở, gắn kết, sách tấn cho chư Ni Thiền phái. Nhờ đó, bộ phận Ni giới cũng song hành tiến bước cùng chư Tăng và gặt hái nhiều thành tựu đáng kể qua sự hiện diện của năm ngôi chùa Ni tu học theo Thiền phái, bao gồm: chùa Vi Phước (Q. Thốt Nốt), chùa Tân Phước (Q. Thốt Nốt), chùa Đức Quang (Q. Thốt Nốt), chùa Liễu Thành (H. Vĩnh Thạnh), chùa Phước An (Q. Bình Thủy). Với tinh thần năng động và nhiệt huyết, chư Ni Thiền phái rất nỗ lực dấn thân phụng sự Đạo pháp và Dân tộc; qua công tác tổ chức khóa tu, đáp ứng như cầu tu học cho mọi giới; Mở Tuệ Tĩnh đường, phòng khám chữa bệnh miễn phí; Cấp học bổng cho học sinh, sinh viên; Xây cầu, đắp đường, thực hiện công tác an sinh xã hội; Tích cực hội nhập với các truyền thống Phật giáo trong và ngoài khu vực… Tất cả đều góp phần làm nên sự lớn mạnh cho Ni giới Phật giáo thành phố Cần Thơ nói chung và Ni giới Thiền phái Trúc Lâm tại Cần Thơ nói riêng.
Tiếp thêm động lực cho Ni giới Cần Thơ, năm nay (2024), chư Tôn túc Giáo phẩm tại Trúc Lâm Phương Nam sẽ tạo điều kiện để chư Ni tỉnh nhà có thể tổ chức “Đại lễ Tưởng niệm Đức Thánh Tổ Ni Đại Ái Đạo và chư tiền bối Ni hữu công Phật giáo Việt Nam” tại không gian Thiền viện. Sự cởi mở, quan tâm của quý Ngài đã tạo nên một niềm khích lệ vô cùng to lớn cho đoàn thể Ni giới. Dù vẫn biết, công tác tổ chức cũng ít nhiều ảnh hưởng đến không gian yên tĩnh của Thiền viện, thế nhưng sự yểm trợ của chư Tôn túc đã khơi dậy cho Ni giới hôm nay nhìn lại rõ hơn một đạo Phật Việt, một Thiền phái Việt từng sống hết mình, từng “hòa quang đồng trần” trong hơn 700 năm qua cho đến hôm nay. Hy vọng với lối sống ấy, Đạo phong Thiền phái ngày càng được lan xa hơn và sống dậy thật mạnh mẽ trên mảnh đất Nam Bộ.
Trân trọng trước thâm tình, đạo tình cao cả của chư Tôn túc trong Thiền phái, Đặc san Hoa Đàm xin thay lời cho Ni giới Cần Thơ kính bày tỏ lòng tri ân đến TT. Thích Bình Tâm và Tăng chúng Thiền phái Trúc Lâm Phương Nam đã yểm trợ cho đoàn thể Ni giới Cần Thơ nói riêng và Ni giới Việt Nam nói chung có một không gian tổ chức Đại lễ vô cùng trang trọng. Đó không chỉ là niềm tự hào của chư Ni Thiền phái mà cũng là niềm khích lệ to lớn cho đoàn thể Ni giới Việt Nam.
Nhật Hiếu (ĐSHĐ-127)
Ni sinh Diệu Lâm diễn đọc
