Ngày Vu lan được gọi là ngày truyền thống báo hiếu. Tất cả mọi người con đến ngày này về chùa được quý Thầy nhắc lại trách nhiệm của mình đối với tổ tiên, ông bà, cha mẹ. Là Phật tử, lẽ tất nhiên phải sống một đời hiền lương, đạo đức. Nếu chúng ta sống bất hiếu với cha mẹ thì chắc chắn chúng ta sẽ không thương ai một cách chân tình. Cha mẹ là người sinh thành dưỡng dục giúp ta trưởng thành, cho chúng ta đến trường để tiếp cận với tri thức, xây dựng một cuộc sống no đủ, hạnh phúc cho con cái. Nếu xét nghĩ đến sự sung túc đó của cha mẹ như trời biển thì bổn phận làm con, ta phải làm gì để đền đáp thâm ân đó? Đức Phật dạy lập ra ngày Vu lan – ngày hiếu đạo – để khắp thế gian này, tất cả mọi người đều hiểu được đạo hiếu căn bản của một người con hiếu thảo. Vì vậy, hiếu đạo là căn bản của đạo làm người, hay nền tảng của đạo đức học Phật giáo.
Điều kiện căn bản để bước vào con đường đạo đức, trước tiên phải nói đến sự hiếu kính, phụng dưỡng cha mẹ. Nho giáo có câu: “Hiếu vi vạn hạnh vi tiên”. Một người không có hiếu đạo thì không xứng đáng làm người, còn người Phật tử mà bất hiếu thì không phải là Phật tử chân chính. Chúng ta hàng ngày đến chùa lễ Phật, tụng kinh, làm công quả… nhưng đối với cha mẹ lại bất kính, thờ ơ thì những việc làm đó có đúng với ý nghĩa “tốt đạo đẹp đời” không? Và mình có phải là một con người thật sự có đạo đức chăng? Đức Phật dạy: “Tâm hiếu là tâm Phật, hạnh hiếu là hạnh Phật”. Vì vậy, ngày Vu Lan là ngày chúng ta quy ngưỡng về cha mẹ bằng một lòng chân thành hiếu kính. Dù cha mẹ còn sống hay đã qua đời, bổn phận làm con, chúng ta cũng phải từng ngày, từng giờ, từng phút, từng giây nghĩ nhớ đến công ơn sinh dưỡng mà lo phụng thờ sớm hôm ân cần. Còn như cha mẹ đã khuất thì nên làm nhiều thiện sự, cúng dường Tam bảo, hồi hướng công đức cho cha mẹ sớm về nơi an lành. Đây là một nét đẹp truyền thống văn hóa đạo đức của nhân dân ta từ lâu đời.
Chúng ta nên ý thức rằng, không phải chỉ có ngày Rằm tháng Bảy mới là ngày Vu Lan báo hiếu mà ngày nào chúng ta cũng phải hiếu kính với ông bà, cha mẹ. Đó mới đúng với ý nghĩa Vu Lan trọn năm, miên viễn. Vì tâm hiếu hạnh của một người con chí hiếu vượt ngoài không gian và thời gian vô tận. Vu Lan đến từng ngày, từng giờ trong lòng những người con hiếu thảo.
Thi sĩ Trần Quê Hương đã làm bài thơ rằng:
“Lên núi nhớ ơn cha
Xuống sông thương tình mẹ
Ôi sơn cao vời vợi
Ôi thủy rộng vơi vơi
Hai vai con mang nặng
Từ vô lượng kiếp rồi
Ơn cha và nghĩa mẹ
Lặn hụp biển luân hồi”.
Tình cha nghĩa mẹ đối với con rất đậm đà, sâu lắng, không giới hạn. Có những lúc trong đời, vì chạy theo cuộc sống vật chất mà chúng ta quên nghĩ đến cha mẹ. Nhưng khi gặp khó khăn thất bại, bị cuộc đời vùi dập thì nơi góc trời xa yêu dấu, bỗng nhiên chúng ta nhớ đến cha mẹ và thương cha mẹ nhiều hơn. Con có thể quên cha mẹ chứ cha mẹ không bao giờ bỏ rơi con, dù còn nhỏ hay đã trưởng thành. Hình ảnh của cha mẹ luôn là điểm tựa vững chắc cho con bước vào đời. Từ vô thỉ kiếp đến nay, hai vai ta mang nặng công ơn sinh thành dưỡng dục của cha mẹ nhiều đời không thể tính được. Vì vậy, ngày Vu Lan không những chúng ta tìm cách đền ơn cha mẹ hiện đời mà còn phải báo đáp công ơn của cha mẹ nhiều đời nhiều kiếp, “đa sanh phụ mẫu, thất thế phụ mẫu” bằng cách làm nhiều việc thiện để hồi hướng công đức lành cho cha mẹ hiện tiền được bình an, phúc lạc trong Chánh pháp, còn cha mẹ đời trước được siêu sanh về cõi giới an lành. Đó mới đúng ý nghĩa báo hiếu trọn vẹn. Được phụng dưỡng cha mẹ là hạnh phúc bậc nhất của người con hiếu thảo.
Nhưng cũng có người nuôi cha mẹ lúc đau bệnh bằng những lời nặng nhẹ, “cực chẳng đã”, thật đáng trách lắm thay! Cha mẹ đau do thân bệnh thì ít mà nỗi đau trong lòng do bị con cái hất hủi thì nhiều. Thế nên, khi cha mẹ đau ốm là lúc để chúng ta thể hiện lòng hiếu kính một cách có ý nghĩa nhất. Không những vậy, chúng ta còn khuyến khích mọi người cùng giữ gìn đạo làm con cho tròn bổn phận. Xã hội ngày nay có nhiều chế độ đặc biệt như Viện Dưỡng lão, Hội Người cao tuổi… cho người già khỏi cảnh cô đơn, hiu quạnh khi tuổi về chiều, huống nữa là người Phật tử, chúng ta lại không nghĩ cách báo đáp thâm ân của ông bà, cha mẹ sao? Đây là điều mà tất cả mọi người phải tự suy ngẫm và hằng ghi khắc vào tâm khảm của mình:
“Mẹ còn là cả trời hoa
Cha còn là cả một tòa kim cương.”
Đối với người Việt Nam, Vu Lan đã trở thành ngày lễ hội truyền thống của dân tộc – truyền thống đền đáp ơn nghĩa. Trong kinh Phật dạy: “Gặp thời không có Phật, khéo thờ cha mẹ tức là thờ Phật”. Như vậy, Đức Phật đã nâng địa vị cha mẹ lên ngang hàng với Phật. Là Phật tử đến chùa học đạo, chúng ta phải biết ứng dụng Phật pháp một cách sống động vào cuộc sống đời thường, chuyển tải những lời dạy vàng ngọc của Đức Phật vào đời, mang lại niềm an lạc, hạnh phúc cho mọi người và tự hoàn thiện nhân cách đạo đức của mình, sống đời hiền lương, hiếu kính với ông bà, cha mẹ. Người xưa có câu:
“Chùa là tổ ấm ta về
Chung tay vun đắp phước dày mai sau.”
Hiếu hạnh là giá trị sống thắm đượm tính nhân văn cao cả. Người nào không nhớ đến nguồn cội của mình thì không xứng đáng là một con người chân chính. Khi còn tại thế, Đức Phật từng dạy các vị Tỳ kheo: “Một vị Tỳ kheo nghỉ dưới một bóng cây vào buổi trưa hè nóng nực, khi rời bóng cây ra đi cũng phải nhớ ơn bóng cây vào buổi trưa hè đó đã che mát cho mình”. Đến những vật vô tri như thế mà Phật dạy còn phải nhớ ơn, huống chi những trọng ân của Thầy Tổ, cha mẹ, Tổ quốc, đàn na thí chủ chúng ta nỡ quên sao? Trong cuộc sống tương quan tương sinh này, chúng ta thọ nhận rất nhiều ơn tình, ơn nghĩa của mọi người quanh ta. Vì vậy, ngày Vu Lan là dịp để chúng ta truy niệm, hướng tâm về những thâm ân đó để mà tìm cách đền đáp dù chỉ trong muôn một.
Hiếu đạo là chân lý thuộc về tục lệ phương Đông hay phương Tây đều phải giữ gìn hiếu đạo. Đó là bản sắc văn hóa đạo đức của nhân loại. Bất cứ đất nước nào, xã hội nào cũng khuyến khích người dân giữ gìn hiếu đạo. Tất cả mọi người đang hiện hữu trên cuộc đời này đều không được làm trái với luân lý đạo đức đó. Bởi vì:
“Nước biển mênh mông không đong đầy tình mẹ
Mây trời lồng lộng không phủ kín công cha.”
Tình cha nghĩa mẹ không một giới hạn nào có thể đo lường được.
Tóm lại, hiếu đạo là một trong những chuẩn mực đạo đức căn bản của xã hội loài người. Dẫu con người có văn minh tuyệt đỉnh đến đâu, hiếu đạo vẫn không bị xem là “lỗi thời” mà luôn được tôn vinh và ca ngợi qua tất cả mọi thời đại, mọi xã hội. Hiếu hạnh là yếu tố định hình cho đời sống luân lý đạo đức, mang lại bình an, hạnh phúc, góp phần ổn định trật tự, an ninh xã hội. Mỗi mùa Vu Lan đến, chúng ta tổ chức thăm viếng, tặng quà cho đồng bào nghèo, trẻ em mồ côi, người già neo đơn… Tất cả những việc làm đó đều xuất phát từ ý nghĩa đền đáp công ơn tổ tiên, ông bà, cha mẹ, tứ trọng ân…, thể hiện nếp sống “tốt đạo đẹp đời” đem ánh sáng Phật pháp xây dựng thế giới hòa bình, phúc lạc.
Đàm Tri (ĐSHĐ-131)
