Ngã và uẩn
a) Ngã đồng nhất với uẩn:
– Vì như uẩn, ngã không phải là thường hằng, nên không phải là nhất thể.
– Nội thân không phải là thực ngã, vì chỉ là một bộ phận # tổng thể.
– Tâm và tâm lý phải nhờ vào duyên hội tụ nên không phải là thực ngã.
b) Ngã dị biệt với uẩn
– Nếu khác sẽ không có chức năng tác nghiệp và thọ nghiệp.
c) Phi đồng nhất và phi dị biệt
– Nếu thiết lập ngã trên uẩn nên không phải đồng nhất cũng không phải dị biệt uẩn. Như cái bình gốm.
– Không thể nói là hữu vi hay vô vi, thì cũng không thể nói là ngã hay phi ngã.
d) Tổng phá
– Nếu có tư duy thì ngã vô thường. Không có tư duy thì như hư không => không thể tác nghiệp, cũng không thọ quả.
– Nếu ngã có tác dụng thì phải vô thường như hai tay hai chân. Nếu không có tác dụng thì như sừng thỏ = phi thực ngã.
– Tương Ưng (S. iii. 66): “Sắc là vô ngã. Nếu sắc là ngã, sắc này không bịnh, và các vị có thể mong ước rằng “thân thể tôi sẽ như vầy, hoặc sẽ không như thế.” (rūpaṃ bhikkhave anattā. rūpañca hidaṃ bhikkhave attā abhavissa nayidaṃ rūpaṃ ābādhāya saṃvatteyya, labbhetha ca rūpe – evaṃ me rūpam hotu, evaṃ me rūpaṃ mā ahosi).